 |
| Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng. Ảnh: MPI |
Phóng viên: Thưa Bộ trưởng, ông có thể chia sẻ về quá trình thành lập NIC?
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: sự ra đời của NIC vào dịp Bộ Kế hoạch và Đầu tư được giao nhiệm vụ nghiên cứu, tham mưu cho đảng Nhà nước về chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm giai đoạn 2021-2030, trong đó có đặt ra mục tiêu phát triển đất nước giai đoạn 2030-2045 rất là cao.
Đại hội XIII của Đảng đã đề ra các mục tiêu cụ thể phát triển đất nước trong những năm tới: Đến năm 2030, Là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến 2045, trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Như vậy quỹ thời gian còn lại của chúng ta rất ngắn, trong khi đó thì Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư phát triển như vũ bão. Để đạt được mục tiêu trên, vượt qua thách thức thì động lực tăng trưởng mới cho Việt Nam là gì, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Theo nghiên cứu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, bản chất gốc của động lực tăng trưởng vẫn là khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo. Xuất phát từ đó, Bộ đã tham mưu, đưa khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo vào Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, coi đây là đột phá chiến lược bên cạnh ba đột phá về thể chế, hạ tầng và nguồn nhân lực. Đại hội XIV lần này cũng đang chuẩn bị trên tinh thần đó, tinh thần cho đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, cần phải lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo làm động lực để đột phát phát triển. Và chỉ có như vậy chúng ta mới tranh thủ được cơ hội cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư mang lại, giúp chúng ta có thể bứt phá phát triển nhanh, bền vững và thu hẹp được khoảng cách phát triển với các nước. Nếu không nắm lấy chúng ta sẽ mất một cơ hội rất quý giá, mà rất nhiều năm chúng ta mới có một cơ hội như vậy.
Xuất phát từ tinh thần đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã suy nghĩ phải hình thành ngay Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia hiện đại, đồng bộ, tầm cỡ của khu vực và thế giới để làm sao xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, thúc đẩy cho nghiên cứu khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và dẫn dắt lan tỏa, đưa nền kinh tế Việt Nam bước lên nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị. Từ đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã nghiên cứu kinh nghiệm của các nước dựa trên nghị quyết của Trung ương Đảng và phối hợp với công ty tư vấn hàng đầu của thế giới để nghiên cứu xây dựng một đề án thành lập Trung tâm này. Và khi lấy ý kiến các Bộ, ngành và các doanh nghiệp tổ chức trong và ngoài nước đánh giá và hoan nghênh rất cao. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định thành NIC vào 02/10/2019, tại Quyết định số 1269/QĐ-TTg.
Phóng viên: Sau 5 năm thành lập, theo đánh giá của Bộ trưởng, NIC đã để lại những dấu ấn gì trong việc kết nối các thành phần của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo?
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: NIC là hạt nhân của hệ sinh thái, làm sao kết hợp được giữa Nhà nước, doanh nghiệp, viện - trường đến các trung tâm nghiên cứu, tổ chức tài chính, các đơn vị hỗ trợ ươm tạo… để hỗ trợ nghiên cứu công nghệ mới, startup, hỗ trợ các doanh nghiệp. Mục đích chính của NIC là dẫn dắt, xây dựng, phát triển hệ sinh thái, dẫn dắt đổi mới sáng tạo của Việt Nam và hiện được quốc tế đánh giá rất cao.
Những năm qua, đổi mới sáng tạo của Việt Nam luôn được cộng đồng quốc tế đánh giá cao, xếp hạng tốt. Chưa bao giờ có sự quan tâm hỗ trợ của Chính phủ, bộ ngành, phát triển tốt như hiện nay.
NIC ra đời trong hoàn cảnh hết sức khó khăn, nhiều thách thức, chưa có cơ chế, nguồn lực, nhân sự cũng như kinh nghiệm. Trong khi đó, muốn làm đổi mới sáng tạo phải có cơ chế đặc thù, cạnh tranh. Do vậy, sau khi được Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định thành lập NIC, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã trình Chính phủ ban hành một Nghị định riêng điều chỉnh hoạt động theo hướng dành ưu tiên, hỗ trợ đặc thù cho Trung tâm.
Hoạt động của NIC trong 5 năm qua vượt qua muôn vàn khó khăn nhưng với sự ủng hộ của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, của các bộ, ngành. Đến nay, cơ bản đã bước đầu về thể chế cho đổi mới sáng tạo nói chung, Bộ Khoa học và Công nghệ đang làm tiếp. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chuyển hóa một số nội dung vào trong Luật Thủ đô, Nghị định số 94/2020/NĐ-CP ngày 21/8/2020 của Chính phủ quy định cơ chế, chính sách ưu đãi đối với NIC. Nghị định này hiện cũng đang được Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu, sửa đổi.
Về cơ sở vật chất, NIC đã được hình thành 2 cơ sở, một là ở tòa nhà Tôn Thất Thuyết, hoạt động rất hiệu quả, được coi là một trong những trung tâm tốt nhất Việt Nam hiện nay. Hai là cơ sở tại Hòa Lạc đã được xây dựng rất quy mô với sự tài trợ của nước ngoài, với 9 ngành công nghệ mũi nhọn ưu tiên lựa chọn đang dần hình thành. Tòa nhà này đến nay đã được tổ chức xếp hạng của thế giới đặt tại Singapore bình chọn là một trong 2 tòa nhà thương mại tốt nhất châu Á năm 2024.
Hoạt động của NIC rất mới, làm nhiều việc, hình thành thể chế, cơ sở vật chất, bộ máy. Quan trọng nhất là chúng ta không chờ đợi xong cái này mới làm cái kia, mà làm song song. Khi xây dựng cơ sở vật chất vẫn tổ chức hoạt động liên quan đến đổi mới sáng tạo, hội nghị hội thảo tư vấn, ươm tạo, hỗ trợ… cho startup, tổ chức diễn đàn cho các quỹ đầu tư, đặc biệt là hỗ trợ cho doanh nghiệp.
Hàng trăm doanh nghiệp lớn nhỏ đã được hưởng lợi từ NIC, nhất là trong hỗ trợ chuyển đổi số doanh nghiệp. Trong thời gian ngắn nhưng NIC đã làm được rất nhiều việc tốt. Tuy nhiên, đây mới chỉ là kết quả ban đầu, không được thỏa mãn, thách thức lớn đặt lên vai NIC là rất nặng nề, làm sao phải trở thành trung tâm hiện đại, tiêu chuẩn quốc tế, làm sao kết nối với các trung tâm quốc tế và trong nước, là cầu nối giữa Nhà nước và doanh nghiệp, viện, trường trong nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, thương mại hóa sản phẩm… làm sao biến trung tâm trở thành đẳng cấp khu vực, Việt Nam trở thành điểm đến của đổi mới sáng tạo khu vực và thế giới. Đó là tầm nhìn và tham vọng mà Bộ Kế hoạch và Đầu tư làm hàng ngày, hàng giờ, trước mắt là hình thành 9 ngành công nghệ đã xác định ưu tiên lựa chọn. Đây là thách thức rất lớn mà Bộ đang nỗ lực vượt qua để đạt được, giúp Việt Nam tận dụng tốt nhất dù là cơ hội nhỏ nhất, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đổi mới sáng tạo cho đất nước.
Phóng viên: Thưa Bộ trưởng, những chính sách đặc thù nào mà chúng ta đã thiết kế thời gian qua cho đổi mới sáng tạo?
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Trong các chính sách NIC hỗ trợ cho startup là rõ nhất. Theo đó, các startup sẽ được tư vấn, hỗ trợ kết nối các nguồn lực, các quỹ, các doanh nghiệp để xem nhu cầu của các doanh nghiệp, các địa phương cần gì; khả năng giải quyết các thách thức đó của các startup hoặc các chủ thể tham gia hệ sinh thái là gì. Từ đó, kết nối và hỗ trợ được cho các địa phương, doanh nghiệp trong giải quyết các bài toán.
Cơ chế đột phá là vướng mắc chung nhưng sẽ giải quyết được đầu tiên ở NIC. Chúng ta có cơ sở vật chất nhưng không quyết định được việc cho thuê, kinh doanh, liên kết, cho mượn… Các thủ tục đang rất phức tạp do quy định của Luật Quản lý tài sản công. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã báo cáo Chính phủ, trình Quốc hội cho phép đưa vào Luật Thủ đô, cho NIC được tự quyết sử dụng cơ sở vật chất của mình, không cần làm các thủ tục như quy định hiện hành, đây là quy định mở, chủ động cho NIC để sử dụng linh hoạt, hiệu quả tài sản.
Phóng viên: Để thúc đẩy sự phát triển hoạt động đổi mới sáng tạo nói chung và của NIC nói riêng, chúng ta có chiến lược, kế hoạch như thế nào trong thời gian tới, thưa Bộ trưởng?
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Trước hết là hình thành cơ chế chính sách đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, làm sao vận hành tốt nhất theo chuẩn quốc tế.
Thứ hai là, về cơ sở vật chất phải hoàn chỉnh, các trung tâm nghiên cứu, phòng lab, khu nhà ở cho chuyên gia để giữ chân chuyên gia; thu hút được lực lượng trong và nước ngoài.
Thứ ba là, nhanh chóng hình thành 9 ngành công nghệ tại NIC, trong đó có sản xuất thông minh, đô thị thông minh, truyền thông số, an ninh mạng, môi trường, y tế, bán dẫn, hydrogen… Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang đẩy mạnh, nhất là bán dẫn, mở các trung tâm nghiên cứu, đào tạo.
Sắp tới, NIC được giao một nhiệm vụ quan trọng là quản lý Chương trình "Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050" đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Đây là mục tiêu rất tham vọng, chiến lược, đó là từ nay đến năm 2050 đào tạo được ít nhất 50.000 kỹ sư bán dẫn, cung cấp cho thị trường Việt Nam và có thể là nước ngoài, tận dụng ngay cơ hội.
Chúng ta đang có nguồn lực rất mạnh là con người, nhưng phải khai thác triệt để; nếu không đào tạo thì không đáp ứng được tay nghề. Nhu cầu là rất lớn, con người rất sẵn, chúng ta sẽ đào tạo được, nhanh chóng vươn lên, chiếm lĩnh trong chuỗi giá trị toàn cầu trong ngành công nghiệp bán dẫn./.
Tùng Linh
Bộ Kế hoạch và Đầu tư