Cán bộ có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự nghiệp cách mạng, là người dẫn dắt và quyết định sự thành công của cách mạng. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường căn dặn: “Cán bộ nào thì phong trào ấy”, bởi vì “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”(1) và “Muôn việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hoặc kém”(2). Thấm nhuần tư tưởng nêu trên, trong quá trình lãnh đạo đất nước, Đảng luôn quan tâm phát triển đội ngũ cán bộ, xem đây là nhân tố quyết định sự thành bại trong sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước, Đại hội lần thứ XIII của Đảng khẳng định: “Xây dựng đội ngũ cán bộ, trước hết là người đứng đầu có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, có năng lực nổi bật”, đồng thời “hoàn thiện cơ chế, chính sách tạo động lực cho cán bộ phấn đấu, toàn tâm, toàn ý với công việc”(3).
Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Trung ương, Đại hội lần thứ VII Đảng bộ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, nhiệm kỳ 2020-2025, xác định chủ trương, giải pháp: “Thường xuyên rà soát, bổ sung quy hoạch, đánh giá đúng phẩm chất, năng lực cán bộ để kịp thời sắp xếp, điều động, luân chuyển bảo đảm đúng người, đúng việc; quy hoạch, phát triển những cán bộ có năng lực, trách nhiệm, tâm huyết; quan tâm đào tạo, bồi dưỡng, quy hoạch, rèn luyện và nắm bắt thực tiễn của cán bộ lãnh đạo trẻ”(4).
Cán bộ trẻ: Theo Từ điển tiếng Việt, thuật ngữ “tuổi trẻ” được dùng với những ý nghĩa khác nhau, trong đó có ý nghĩa nói về trẻ tuổi đời và tuổi nghề. Tuổi nghề xác định thời gian tích luỹ kinh nghiệm làm việc; tuổi đời, theo Điều 1 Luật Thanh niên năm 2020 quy định: “Thanh niên là công dân Việt Nam từ đủ 16 tuổi đến 30 tuổi”(5). Như vậy tuổi trẻ, được hiểu là tuổi thanh niên, với tuổi đời giới hạn phổ biến từ 16 đến 30 tuổi. Cùng với tuổi đời, tuổi nghề, các tiêu chí như giới tính, dân tộc và một số yêu cầu, điều kiện như: Phân cấp quản lý cán bộ; tính chất, mức độ (thuận lợi, khó khăn, phức tạp) của lĩnh vực công tác… cũng được xem xét khi xác định độ trẻ đối với cán bộ.
Tài năng: Đến nay, khái niệm về tài năng vẫn chưa thống nhất. Tuy nhiên, hiện nay cách tiếp cận phổ biến là theo đối tượng của tài năng, theo đó là những cá nhân có đặc điểm nổi trội về năng lực gắn với khả năng bẩm sinh, kết hợp với sự rèn luyện để phát huy khả năng bẩm sinh đó trong một hoặc một số lĩnh vực, hoạt động nhất định. Cùng với việc gắn tài năng với năng lực cá nhân, coi trọng sự rèn luyện của mỗi cá nhân để phát triển tài năng, còn đề cập đến vai trò hỗ trợ của tổ chức đối với sự phát triển tài năng của cá nhân và đặt năng lực nổi trội của mỗi cá nhân trong phạm vi hoạt động của tổ chức thông qua đào tạo, bồi dưỡng.
Như vậy, có thể hiểu cán bộ trẻ tài năng là những người có tuổi đời khoảng từ 20 đến 35 tuổi(6); có đặc điểm nổi trội về năng lực gắn với khả năng bẩm sinh, kết hợp với sự rèn luyện để phát huy khả năng bẩm sinh đó trong một hoặc một số lĩnh vực, hoạt động nhất định và sự hỗ trợ của tổ chức đối với sự phát triển tài năng.
Thời gian vừa qua, việc phát hiện, lựa chọn, trọng dụng, sắp xếp cán bộ trẻ tài năng vào vị trí lãnh đạo, quản lý đạt một số kết quả: Số lượng cán bộ, công chức trẻ công tác tại các cơ quan, đơn vị: Năm 2020, số cán bộ trẻ (dưới 40 tuổi) là lãnh đạo, quản lý các cấp, cán bộ chủ chốt cấp tỉnh, cấp huyện và trưởng, phó các phòng, ban và tương của các sở, ban, ngành của tỉnh là 196/1.302 người(7), chiếm tỷ lệ 15%. Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp ngày càng đóng góp thiết thực, hiệu quả vào phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân; góp phần quan trọng củng cố niềm tin của người dân và doanh nghiệp vào sự lãnh đạo, điều hành của Đảng bộ và chính quyền, cải thiện chỉ số năng lực cạnh tranh, cải cách hành chính; xây dựng Đảng bộ, chính quyền tỉnh ngày càng trong sạch, vững mạnh, hiện đại - trách nhiệm - chuyên nghiệp - hiệu quả. Công tác phát hiện, lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ trẻ, tài năng: Từ năm 2000 đến nay, tỉnh đã quan tâm việc phát hiện, lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có trình độ chuyên môn giỏi để thực hiện nhiệm vụ lãnh đạo, quản lý, tham mưu thực hiện nhiệm vụ của các ngành, các cấp, các địa phương, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Đặc biệt, năm 2009, UBND tỉnh ban hành và triển khai thực hiện Chương trình đào tạo 150 thạc sĩ, tiến sĩ ở nước ngoài (Quyết định số 85/2009/QĐ-UBND, ngày 30/12/2009 của UBND tỉnh). Đối tượng tham gia chương trình được tuyển chọn chặt chẽ từ đội ngũ công chức, viên chức của tỉnh, sinh viên, người lao động các đơn vị ngoài công lập. Năm 2017, UBND tỉnh tổng kết Chương trình này, giai đoạn 2010-2015, theo đó đã phê duyệt 56 người tham gia chương trình, các ngành được tuyển chọn để đào tạo gồm: Xây dựng, tài chính, kinh tế, thương mại, quy hoạch đô thị, môi trường, du lịch, Logistics, nông nghiệp, giáo dục, công nghệ thông tin… đã tốt nghiệp thạc sĩ, tiến sĩ là 39 trường hợp, đang học là 6 trường hợp, xin rút khỏi chương trình là 11 trường hợp(8). Đến nay, có 37 người tốt nghiệp thạc sĩ, tiến sĩ (5 tiến sĩ, 32 thạc sĩ) đang công tác tại 24 cơ quan, đơn vị của tỉnh. Công tác trọng dụng, sắp xếp cán bộ trẻ tài năng vào bộ máy lãnh đạo quản lý các cấp: Các trường hợp hoàn thành Chương trình 150 về công tác tại tỉnh được bố trí nhiệm vụ cơ bản phù hợp với lĩnh vực đào tạo nên phát huy năng lực, trình độ của cán bộ, công chức… Trong đó, hiện 1 trường hợp giữ chức danh Phó Chủ tịch HĐND tỉnh; 2 trường hợp giữ chức danh Lãnh đạo Sở và tương đương, 6 trường hợp đang giữ chức danh Lãnh đạo phòng và tương đương… Đội ngũ cán bộ trẻ, tài năng này đang có những đóng góp thiết thực vào hoạch định, tham mưu hoạch định và thực hiện chính sách, góp phần cùng tập thể lãnh đạo của các cơ quan, đơn vị đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập của quê hương Bà Rịa - Vũng Tàu. Ngoài ra tỉnh còn ban hành chính sách hỗ trợ đào tạo, thu hút nguồn nhân lực ngành Y tế (Quyết định số 14/2015/QĐ-UBND ngày 6/3/2015 về Đề án chính sách nguồn nhân lực ngành Y tế); Đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân, giai đoạn 2013-2020…
Tuy nhiên, trước yêu cầu phát triển trở thành “tỉnh mạnh về công nghiệp, cảng biển, dịch vụ và nông nghiệp công nghệ cao. Phấn đấu đến năm 2025, trở thành địa phương đứng trong tốp đầu cả nước về GRDP bình quân đầu người”(9), tỉnh còn thiếu các chuyên gia trong các lĩnh vực, lãnh đạo đầu ngành giỏi; chất lượng điều hành, xử lý công việc, khả năng quản lý nhà nước, quản lý xã hội, khả năng tự nghiên cứu, dự báo, định hướng phát triển của một số cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp chưa cao; chưa có cơ chế thỏa đáng để thu hút nguồn nhân lực có chất lượng cao, trong đó có phát hiện, lựa chọn, sắp xếp cán bộ trẻ tài năng. Có nhiều nguyên nhân, trong đó việc một số cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp còn thụ động, thiếu tư duy lý luận, thiếu thực tiễn, làm việc theo cảm tính; chưa có cơ chế, chính sách thỏa đáng trong phát hiện, trọng dụng, đãi ngộ, thu hút những người có tài năng vào làm việc trong hệ thống chính trị.
Nhằm phát huy vai trò của cán bộ lãnh đạo, quản lý trẻ tài năng, cần đúc rút, thực hiện một số kinh nghiệm sau:
Một là, hoàn thiện các khâu trong công tác cán bộ (lựa chọn, đào tạo, huấn luyện, đánh giá, sử dụng và chính sách cán bộ). Các khâu có mối liên hệ mật thiết, ảnh hưởng lẫn nhau. Trong đó rà soát, phát hiện, lựa chọn cán bộ trẻ, có phẩm chất đạo đức cách mạng, tâm huyết, có năng lực, có tư duy sáng tạo, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung vào vị trí lãnh đạo, quản lý các cấp ảnh hưởng lớn đến thành quả của cách mạng.
Hai là, tiếp tục luân chuyển, điều động, chuyển đổi vị trí công tác (theo chiều từ trên xuống dưới; chiều ngang giữa các cơ quan, nội bộ cơ quan, địa phương; cơ quan đảng, đoàn thể chính trị - xã hội sang cơ quan nhà nước và ngược lại) của cán bộ trẻ có năng lực, nhằm phát huy sức trẻ, tư duy đột phá, sáng tạo của cán bộ trẻ, đồng thời là môi trường để cán bộ trẻ tích lũy kinh nghiệm, nắm thực tiễn của địa phương trong công tác lãnh đạo, quản lý.
Ba là, có giải pháp thu hút, đãi ngộ cán bộ lãnh đạo, quản lý trẻ tài năng các cấp để những cán bộ này toàn tâm, toàn lực cống hiến sức trẻ, sáng tạo cho sự nghiệp xây dựng Đảng bộ, chính quyền tỉnh ngày càng trong sạch, vững mạnh, chính quyền hiện đại - trách nhiệm - chuyên nghiệp - hiệu quả nhằm phục vụ người dân và doanh nghiệp.
Bốn là, tạo môi trường, điều kiện thuận lợi nhất trong sử dụng các cán bộ lãnh đạo, quản lý trẻ tài năng nhằm kích thích tinh thần làm việc, sức sáng tạo, nhiệt huyết, trách nhiệm của lực lượng này.
Năm là, thường xuyên kiểm tra, giám sát để khuyến khích, động viện những cán bộ lãnh đạo trẻ làm việc tốt, hiệu quả, uốn nắn và dứt khoát đưa ra khỏi vị trí lãnh đạo, quản lý với những cán bộ trẻ có sai phạm, không đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ.
1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2004, t.5, tr.269.
2. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2004, t.5, tr.240.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.187-188.
4. Đang bộ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (2020), Văn kiện Đại hội lần thứ VII Đảng bộ tỉnh, nhiệm kỳ 2020-2025, Bà Rịa - Vũng Tàu, tr.37.
5. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2020), Luật Thanh niên số 57/2020/QH14, ngày 16/6/2020, Hà Nội, tr.1.
6. Dẫn theo Tạ Ngọc Hải - Lục Việt Dũng (2023), “Một số tiêu chí nhận diện cán bộ trẻ tài năng”, Tạp chí Tổ chức Nhà nước online, ngày 28/4/2023.
7. Võ Ngọc Thanh Trúc (2020), “Xây dựng đội ngũ cán bộ, lãnh đạo quản lý đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ giai đoạn 2020-2025 và những năm tiếp theo”, Tham luận, thảo luận tại Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ VII, nhiệm kỳ 2020-2025, Bà Rịa - Vũng Tàu, tr.81.
8. Ủy ban nhân dân tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (2017), Đề án quản lý, sử dụng đội ngũ trí thức tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, Bà Rịa - Vũng Tàu, tr.46.
9. Đang bộ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (2020), Văn kiện Đại hội lần thứ VII Đảng bộ tỉnh, nhiệm kỳ 2020-2025, Bà Rịa - Vũng Tàu, tr.25.
TS. Nguyễn Huy Phương,
Trường Cao đẳng Sư phạm Bà Rịa - Vũng Tàu;
Phan Minh Trung,
Văn phòng Tỉnh ủy Bà Rịa - Vũng Tàu.