Đến nay, hoạt động của Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (TNTC) tỉnh đạt được một số kết quả tích cực, thể hiện quyết tâm cao, nỗ lực lớn, nói đi đôi với làm của Ban Chỉ đạo. Nhưng để các tầng lớp nhân dân có thể tham gia tố giác, hiến kế, đấu tranh bài trừ xử lý các vụ việc TNTC, giám sát kết quả TNTC còn nhiều vướng mắc, bất cập.
Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Chí Bảo, Chuyên gia cao cấp, nguyên Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương chia sẻ với cán bộ lãnh đạo, đảng viên thành phố Cao Bằng và các sở, ngành của tỉnh về nêu gương học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
Người dân và doanh nghiệp khó tham gia
Từ khi thành lập đến nay, Ban Chỉ đạo phòng, chống TNTC tỉnh chỉ đạo triển khai các giải pháp phòng ngừa TNTC tại các cấp, ngành, cơ quan, đơn vị đạt được một số kết quả. Các cơ quan tố tụng tăng cường phối hợp, chủ động tham mưu cấp ủy chỉ đạo, định hướng xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng, vụ án có tính chất nghiêm trọng, phức tạp, kéo dài. Công an tỉnh thụ lý, điều tra 9 vụ/21 bị can về tham nhũng, trong đó khởi tố mới 3 vụ/12 bị can, 2 vụ án diện theo dõi, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo, tài sản thiệt hại trong các vụ án tham nhũng là 7 tỷ 430 triệu đồng, đã thu hồi 7 tỷ 227 triệu đồng. Kết thúc điều tra 4 vụ/9 bị can, hiện đang điều tra 5 vụ/12 bị can. Viện Kiểm sát nhân dân hai cấp thụ lý án tham nhũng 8 vụ/25 bị can, kết thúc điều tra đề nghị truy tố 3 vụ/4 bị can, đang điều tra 5 vụ/21 bị can. Tòa án nhân dân hai cấp thụ lý 7 vụ/30 bị cáo về các tội tham nhũng, chức vụ theo thủ tục sơ thẩm và phúc thẩm.
Với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, những hành vi TNTC biến tướng tinh vi, phức tạp. Các “nhóm lợi ích” cấu kết tổ chức chặt chẽ, tạo dựng thế lực ngầm “lũng đoạn” các quyết sách của tổ chức, cơ quan, đơn vị, địa phương. Tham nhũng diễn ra trên nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội, liên kết, móc nối chặt chẽ giữa cán bộ, đảng viên (CBĐV) với doanh nghiệp (DN) diễn ra trong cơ quan hành chính công, khu vực kinh tế tư nhân… Vì vậy, Đảng ta luôn coi trọng sự tham gia của người dân, DN vào đấu tranh chống TNTC. Nếu không dựa vào phát hiện, tố giác của nhân dân sẽ khó có thể nắm bắt thông tin “vạch mặt, chỉ tên” chính xác, kịp thời TNTC… Đa số người dân và DN làm ăn chân chính đều đồng tình hưởng ứng đấu tranh phòng, chống TNTC từ Trung ương đến địa phương.
Tuy nhiên để người dân và DN tham gia đấu tranh tố giác TNTC còn nhiều rào cản, bất cập nên họ không muốn tố cáo những hành vi TNTC, chấp nhận “sống chung với lũ”. Thực tế, một số hộ dân tại Thành phố tuy phát hiện dấu hiệu TNTC nhưng không dám tố giác vì không biết thu thập bằng chứng, dấu hiệu, hành vi cấu thành tội phạm để làm cơ sở đấu tranh với việc sai trái, vi phạm pháp luật để chủ động bảo vệ mình khi bị xâm phạm. Nếu đi thuê luật sư thì họ không có đủ điều kiện tài chính. Nhiều người bày tỏ sự nhẫn nhịn chấp nhận sống chung với TNTC, thói quan liêu, xa dân của CBĐV. Bởi nếu họ tố giác gặp lợi ích nhóm liên kết sẽ sớm bị lộ và bị trả thù mà họ lại là những người yếu thế trong xã hội.
Đối với những người dân không có những việc liên quan trực tiếp đến nảy sinh TNTC thì rất khó để phát hiện dấu hiệu vi phạm của cá nhân hay “nhóm lợi ích” khi có dấu hiệu TNTC. Vì người dân không được biết, tham gia vào các mối quan hệ xã hội có liên quan hệ thống văn bản về chính sách, kế hoạch, dự án… của từng cấp, ngành cũng như hệ thống văn bản luật, văn bản dưới luật liên quan đền điều chỉnh các chính sách, kế hoạch, dự án trên… Do đó, người dân và DN không có điều kiện tìm hiểu, phát hiện cụ thể các dấu hiệu TNTC. Còn những cá nhân, nhóm lợi ích đã TNTC khi biết có người tố giác, chúng sẵn sàng tìm mọi thủ đoạn để tác động ngược trở lại các cơ quan chức năng được giao nhiệm vụ thanh tra, giám sát TNTC nhằm vô hiệu hóa khả năng chống TNTC.
Đối với DN khi có những việc phải liên hệ, làm việc với cơ quan hành chính công gặp một bộ phận CBĐV có tư tưởng giải quyết công việc cho DN coi như mình làm ơn, ban phát nên gợi ý DN phải “có đi có lại”, gây khó dễ khiến DN phải “lụy” đến “bôi trơn” bằng phong bì. Có doanh nghiệp ở huyện Trùng Khánh cho chúng tôi biết năm 2022, công ty trình lên cấp, ngành chức năng 3 hồ sơ dự án đầu tư nhưng đều không nhận được sự hướng dẫn cụ thể về làm thủ tục còn vướng mắc ở đâu, cần tháo gỡ khâu nào? Nhiều DN, công ty do sợ sự chậm trễ, mất thời gian khi làm việc với cơ quan nhà nước nên đã chủ động “phong bì” để sớm được việc, hơn nữa còn nhiều việc liên quan lâu dài. Hiện nay, nhiều DN và người dân chấp nhận chi phí “bôi trơn hành chính” cho CBĐV làm việc tại cơ quan hành chính công để thuận lợi hơn khi giải quyết thủ tục hành chính.
Một số cán bộ, đảng viên, người đứng đầu né tránh
CBĐV thường xuyên cập nhật thông tin, hiểu biết xã hội và có trách nhiệm gương mẫu thực hiện các nhiệm vụ của Đảng, trong đó có đấu tranh phòng, chống TNTC. Tuy nhiên hiện nay vẫn còn khá nhiều CBĐV, nhất là người đứng đầu né tránh tham gia phòng, chống TNTC, ngại va chạm khi phê bình và tự phê bình “dĩ hòa vi quý”, “im lặng là vàng” dù biết rõ hành vi tiêu cực của đồng chí mình nhưng không muốn phê bình, tố giác, vì sợ ảnh hưởng đến lợi ích cá nhân, bị trù dập, sợ bị coi là sống “có lý nhưng không có tình”. Một bộ phận cấp ủy, tổ chức đảng cho rằng phòng, chống TNTC rất nguy hiểm, là nhiệm vụ của các cơ quan chức năng nên không mạnh dạn quan tâm theo dõi phát hiện, đấu tranh phòng, chống TNCT. Thậm chí ngay cả cơ quan chức năng cũng tìm mọi cách né tránh, đùn đẩy trách nhiệm.
Chúng tôi liên hệ với 3 cơ quan (cơ quan chức năng và cơ quan có liên quan đến phòng, chống TNTC) và 3 CBĐV, 3 người dân để phỏng vấn về kỳ vọng vào Ban Chỉ đạo phòng, chống TNTC của tỉnh và khó khăn trong phòng, chống TNTC như thế nào. Tất cả cơ quan, CBĐV, cá nhân trên đều kiên quyết từ chối không trả lời, tìm mọi cách thoái thác. Chúng tôi tìm hiểu dư luận trong CBĐV, nhiều người cho rằng phải sống chung với TNTC vì nếu tố giác không đúng luật thì bản thân mình trở thành người vi phạm pháp luật. Đồng thời, nhiều CBĐV nêu ra “bài học xương máu” về một vài người vì thẳng thắng phê bình trong cơ quan nên dù làm việc lâu năm vẫn bị trù dập, không được đề bạt, bổ nhiệm và cũng không một ai dám lên tiếng bảo vệ vì sợ liên lụy. Thậm chí tập thể đó còn khuyên người dám phê bình thẳng thắn không nên nói thẳng đấu tranh chỉ ra hành vi vi phạm để được sống yên ổn.
Chính sự né tránh, ngại va chạm phê bình, đấu tranh, tố giác TNTC của CBĐV, tập thể, người đứng đầu là một trong những sự suy thoái về tư tưởng chính trị, lối sống. Đó là nguyên nhân tiêu cực tạo điều kiện cho nhóm lợi ích, cá nhân có chức, có quyền sa vào chủ nghĩa cá nhân, không thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, thiếu tu dưỡng và rèn luyện dễ bị cám dỗ bởi lợi ích, sa ngã vào TNTC, vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, thờ ơ, vô cảm trước khó khăn, bức xúc của nhân dân làm cho nhận thức chính trị sai lệch trong một bộ phận CBĐV.
Khi có dấu hiệu vi phạm TNTC của CBĐV rất cần vai trò, trách nhiệm, tính tiền phong của người đứng đầu. Nhưng người đứng đầu chưa phát huy vai trò, trách nhiệm của mình nên chưa đủ sức phát hiện, ngăn chặn các hành vi TNTC ngay trong nội bộ và chưa thẳng thắn đánh giá thực trạng TNTC trong các cơ quan, đơn vị, địa phương do mình quản lý. Thường thì người đứng đầu, ban lãnh đạo cơ quan đều sợ đấu tranh phòng, chống TNTC sẽ ảnh hưởng đến thành tích tập thể, liên đới trách nhiệm. Do đó việc tự phát hiện các dấu hiệu TNTC trong nội bộ cơ quan, tổ chức, đơn vị, địa phương thời gian qua rất ít.
Nếu còn nhiều CBĐV, người đứng đầu và nhân dân còn tư tưởng, suy nghĩ sai lệch, phiến diện về cuộc chiến phòng, chống TNTC không phải là trách nhiệm của mình thì cuộc đấu tranh phòng, chống TNTC, quan liêu, xa dân sẽ không thể được tiến hành triệt để, khó có thể thành công. Đây là một thách thức lớn đặt ra trong cuộc đấu tranh phòng, chống TNTC.
Theo ý kiến một số luật sư của Hội Luật gia tỉnh, để phát huy vai trò của CBĐV, DN và người dân tham gia tích cực vào đấu tranh phòng, chống TNTC cần đề cao trên thực tế quyền làm chủ của nhân dân trong cuộc đấu tranh phòng, chống TNTC. Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật phù hợp với yêu cầu trách nhiệm, thẩm quyền của các cấp, các ngành; tăng cường tuyên truyền, phổ biến kiến thức pháp luật đến mọi tầng lớp nhân dân, phù hợp với từng nhóm đối tượng, trong đó tập trung vào các điều, khoản của Luật Phòng, chống tham nhũng, Luật Khiếu nại, tố cáo... Xây dựng, rèn luyện, lựa chọn đội ngũ cán bộ có đức, có tài, liêm chính, chí công, vô tư và có tinh thần trách nhiệm cao. Việc bổ nhiệm, sử dụng cán bộ trong bộ máy Ðảng và hệ thống chính trị phải được kiểm tra kỹ lưỡng về đạo đức, trách nhiệm và thái độ phục vụ nhân dân, kiên quyết loại bỏ cán bộ “chạy quan, chạy chức” không có tâm, không đủ tầm. Loại ra khỏi hàng ngũ của Ðảng những cán bộ thoái hóa, biến chất, cơ hội, sống thực dụng, chạy thành tích, nói không đi đôi với làm, thể hiện sự nghiêm minh của Đảng. Phát huy vai trò của MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội trong giám sát, phát hiện và tố cáo những vụ việc TNTC, các hành vi tham nhũng, lãng phí, quan liêu, xã dân, góp phần nâng cao vai trò của nhân dân trong cuộc chiến phòng, chống TNTC.
Trường Hà