Tư tưởng Hồ Chí Minh về chăm sóc người có công cách mạng
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành sự quan tâm đặc biệt với thương binh, liệt sĩ - những người hy sinh tính mạng hay một phần thân thể cho công cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do của dân tộc. Tình cảm thiêng liêng của Bác Hồ dành cho người có công cách mạng thể hiện nhất quán trong nhiều bài nói, bài viết, trong hành động và việc làm của Người. Tư tưởng, tình cảm của Bác đối với người có công cách mạng thấm đẫm tính nhân văn và đạo lý truyền thống: “Uống nước nhớ nguồn”, ghi ơn những con người đã hy sinh xương máu cho Tổ quốc, cho hạnh phúc của Nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Thương binh, liệt sỹ là những người đã hy sinh gia đình, hy sinh xương máu để bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ đồng bào...Vì vậy, Tổ quốc và đồng bào phải biết ơn, phải giúp đỡ những người con anh dũng ấy”; “Máu đào của các liệt sĩ ấy đã làm cho lá cờ cách mạng thêm đỏ chói. Sự hy sinh anh dũng của liệt sĩ đã làm cho đất nước ta nở hoa độc lập, kết quả tự do”. Năm 1947, khi cuộc kháng chiến chống Pháp bước vào giai đoạn quyết liệt; dù bộn bề công việc của cách mạng, Bác vẫn dành sự quan tâm đến người có công cách mạng. Ngày 16/02/1947, Bác đã ký Sắc lệnh số 20/SL Về chế độ hưu bổng thương tật đối với thương binh, liệt sĩ và người có công với cách mạng. Đây là văn bản đầu tiên, quan trọng của Đảng, Nhà nước ta về chính sách TB-LS và người có công cách mạng.
Tháng 6/1947, Bác Hồ chỉ thị chọn một ngày trong năm làm “Ngày thương binh” để nhân dân bày tỏ lòng hiếu kính đối với những người có công với đất nước. Thực hiện chỉ thị của Người, tại Hội nghị trù bị gồm đại biểu các cơ quan, ban, ngành ở Trung ương và địa phương họp tại xã Phú Minh, huyện Đại Từ, (Thái Nguyên) đã bàn bạc và đề nghị lấy ngày 27/7/1947 làm “Ngày thương binh toàn quốc”. Đến năm 1955, ngày 27/7 được đổi thành “Ngày Thương binh, Liệt sĩ”. Đây là sự khởi đầu của các hoạt động tình nghĩa: “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đối với người có công với cách mạng.
Để thực hiện tốt việc chăm sóc người có công, Bác chỉ rõ, đền ơn đáp nghĩa là “nghĩa vụ của Nhân dân đối với những chiến sĩ bị thương, bị bệnh; không nên coi đó là một việc làm phúc”. “Bổn phận chúng ta là phải biết ơn, phải thương yêu và giúp đỡ họ”. Xuất phát từ lòng thương người đã hình thành quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, rằng giúp đỡ thương binh không mang ý nghĩa nhất thời mà phải lâu dài. Bác nhấn mạnh: Để phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” trở thành một phong trào có sức lan tỏa sâu rộng trong thực tiễn, có hiệu quả và thiết thực, toàn Đảng, toàn dân phải vinh danh, ghi nhận công lao to lớn của thương binh, liệt sĩ và làm tốt hơn nữa công tác “Đền ơn đáp nghĩa”. Trong lá thư đầu tiên Hồ Chí Minh viết nhân dịp 27/7, Người nhấn mạnh đến mục đích cao cả này với những lời thống thiết: “Đang khi Tổ quốc lâm nguy, giang sơn, sự nghiệp, mồ mả, đền chùa, nhà thờ của tổ tiên ta bị uy hiếp, cha mẹ, anh em, vợ con, thân thích, họ hàng ta bị đe dọa. Của cải, ruộng nương, nhà cửa, ao vườn, làng mạc ta bị nguy ngập. Ai là người xung phong trước hết để chống cự quân thù, để giữ gìn đất nước cho chúng ta. Đó là những chiến sỹ mà nay một số thành ra thương binh. Thương binh là những người đã hy sinh gia đình, hy sinh xương máu để bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ đồng bào. Vì lợi ích của Tổ quốc, của đồng bào, mà các đồng chí chịu ốm yếu, què quặt. Vì vậy Tổ quốc, đồng bào phải biết ơn, phải giúp đỡ những người con anh dũng ấy”.
Đặc biệt, trong Di chúc của Bác Hồ kính yêu từng căn dặn: “Đầu tiên là công việc đối với con người. Đối với những người đã dũng cảm hy sinh một phần xương máu của mình (cán bộ, binh sỹ, dân quân, du kích, thanh niên xung phong…), Đảng, Chính phủ và đồng bào ta phải tìm mọi cách làm cho họ có nơi ăn chốn ở yên ổn, đồng thời phải mở những lớp dạy nghề thích hợp với mỗi người để họ có thể dần dần “tự lực cánh sinh”.
Đối với các liệt sỹ, thì mỗi địa phương (thành phố, làng, xã) cần xây dựng vườn hoa và bia tưởng niệm sự hy sinh anh dũng của các liệt sỹ, để đời đời giáo dục tinh thần yêu nước cho nhân dân ta.
Đối với cha mẹ, vợ con (của thương binh và liệt sỹ) mà thiếu sức lao động và túng thiếu thì chính quyền địa phương (nếu ở nông thôn thì chính quyền cùng hợp tác xã nông nghiệp) phải giúp đỡ họ có công ăn việc làm thích hợp, quyết không để họ bị đói rét”. Đặc biệt, Bác nhấn mạnh” “Thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sỹ là những người có công với cách mạng, có công với Tổ quốc, có công với nhân dân. Cho nên bổn phận của chúng ta là phải biết ơn, thương yêu và giúp đỡ họ”.
Tiếp tục thực hiện tốt lời căn dặn của Bác trong tình hình mới
Thấm nhuần sâu sắc tư tưởng và lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thời gian qua Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm, chăm sóc đối với những người có công cách mạng. Xem đây là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng, nhất là trong giai đoạn hiện nay. Xuất phát từ tầm quan trọng và ý nghĩa đó, Đảng, Nhà nước ta đã ban hành nhiều chỉ thị, nghị quyết về chăm sóc người có công cách mạng. Ban Bí thư đã lần lượt ban hành Chỉ thị số 07-CT/TW ngày 14/12/ 2006 về “Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo công tác thương binh, liệt sĩ, người có công và phong trào “Đền ơn đáp nghĩa””; Chỉ thị số 14-CT/TW ngày 19/7/2017 về “Tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng đối với công tác người có công với cách mạng” làm cơ sở cho việc sửa đổi, hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật đối với người có công. Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng được sửa đổi căn bản, toàn diện, khẳng định nguyên tắc: “Chăm lo sức khỏe, đời sống vật chất, tinh thần của người có công với cách mạng và thân nhân của người có công với cách mạng là trách nhiệm của Nhà nước và xã hội. Nhà nước khuyến khích các tổ chức, cá nhân quan tâm, giúp đỡ và thực hiện chính sách, chế độ ưu đãi người có công với cách mạng”. Pháp lệnh số 02/2020/UBTVQH, ngày 09 tháng 12 năm 2020 của Ủy Ban Thường vụ Quốc hôi về ưu đãi người có công cách mạng. Pháp lệnh này đã tạo hành lang pháp lý cho việc chuẩn hóa các điều kiện, tiêu chuẩn xem xét công nhận người có công với cách mạng theo đúng nguyên tắc chặt chẽ, thật sự xứng đáng, tôn vinh đúng đối tượng; kịp thời bổ sung cả về đối tượng và chế độ thụ hưởng đối với người có công, thân nhân người có công với cách mạng. Đồng thời, còn quy định rõ nguồn lực thực hiện; quản lý nhà nước; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức và cá nhân có liên quan trong việc thực hiện chính sách, chế độ ưu đãi người có công với cách mạng và thân nhân của người có công với cách mạng. Đặc biệt quan điểm chỉ đạo trong Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng vể quan tâm, chăm lo các gia đình thương binh, liệt sĩ là: “Thực hiện tốt chính sách ưu đãi người có công; đẩy mạnh các hoạt động đền ơn đáp nghĩa. Tiếp tục cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho người có công; bảo đảm chế độ ưu đãi người và gia đình người có công phù hợp với xu hướng tăng trưởng kinh tế, tiến bộ và công bằng xã hội”.
Trong giai đoạn hiện nay, khi đất nước ta đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, đã đạt được những thành tựu vượt bậc, có ý lịch sử, đất nước chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực vị thế uy tín quốc tế như ngày nay” thì việc chăm sóc người có công cách mạng cần phải được quan tâm thường xuyên hơn. Hằng năm, ngân sách Nhà nước và các địa phương đã dành nhiều nghìn tỷ đồng để thực hiện chính sách trợ cấp, ưu đãi về giáo dục, đào tạo, miễn giảm thuế, cải thiện nhà ở, chăm sóc phục hồi sức khỏe, chương trình dạy nghề, tạo việc làm cho con em gia đình chính sách…; mở rộng hệ thống cơ sở dịch vụ và sự nghiệp để phục vụ thương binh, thân nhân liệt sĩ và người có công. Công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin được đẩy mạnh. Các địa phương trong cả nước đã đầu tư nguồn lực lớn để xây dựng, tu bổ, tôn tạo nghĩa trang liệt sĩ, các công trình ghi công liệt sĩ. Cổng thông tin điện tử về liệt sĩ, mộ liệt sĩ, nghĩa trang liệt sĩ, thông báo tin mộ liệt sĩ được xây dựng và đi vào hoạt động hiệu quả, giúp thân nhân liệt sĩ có thể truy cập để tìm mộ và thăm viếng mộ, nghĩa trang liệt sĩ… Từ năm 1994 đến nay, chế độ trợ cấp, phụ cấp ưu đãi người có công đã qua nhiều lần điều chỉnh, từng bước khắc phục những hạn chế về mức, về nguyên tắc và phương thức điều chỉnh độc lập với chế độ tiền lương, bảo hiểm xã hội, phù hợp với điều kiện của ngân sách nhà nước, góp phần từng bước cải thiện, nâng cao đời sống của người có công.
Đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 có những diễn biến phức tạp, thực hiện Quyết định số 15/2020/QĐ-TTg ngày 24/4/2020 của Chính phủ quy định việc thực hiện các chính sách hỗ trợ người dân gặp khó khăn do đại dịch Covid-19, các địa phương trong cả nước đã thực hiện triển khai chi trả hỗ trợ kịp thời, đầy đủ cho 994.626 đối tượng thuộc lĩnh vực người có công với kinh phí khoảng 1.483 tỷ đồng. Tất cả những hoạt động cụ thể trên đã góp phần hiện thực hóa chính sách người có công với cách mạng của Đảng, Nhà nước ta, thể hiện sâu sắc truyền thống cao đẹp “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta. Đồng thời, đây còn là biện pháp giáo dục truyền thống thiết thực nhất, nhằm làm cho các thế hệ hôm nay, nhất là thế hệ trẻ thấm nhuần đạo lý truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” của dân tộc, thấu hiểu sâu sắc giá trị của sự hy sinh, cống hiến to lớn của các anh hùng liệt sỹ, thương binh cho hòa bình, độc lập và sự trường tồn của đất nước. Điều đó cho thấy, trong mọi hoàn cảnh lịch sử của đất nước, công tác “đền ơn đáp nghĩa”, chăm sóc người có công cách mạng được Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng và Nhà nước ta luôn dành sự quan tâm đặc biệt, đã và đang thực hiện chu đáo bằng tình cảm và lòng biết ơn sâu sắc đối với thương binh, liệt sĩ và người có công với đất nước…
Giữa những ngày “Tháng Bảy tri ân” là dịp để mỗi chúng ta cùng thể hiện trách nhiệm của mình nhằm ghi nhớ công lao to lớn của những người đã hy sinh cho nền độc lập, tự do của dân tộc. Bằng những việc làm cụ thể để chung tay cùng chăm lo công tác đền ơn đáp nghĩa ngày càng chu đáo hơn đó cũng là nghĩa cử như một nén hương lòng kính cẩn tri ân những người đã “Quyết tử choTổ quốc quyết sinh”.
Trần Văn Toàn
Trường Chính trị Lê Duẩn, Quảng Trị