Đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi
Quang cảnh hội thảo
Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn, Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh, Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn, Thứ trưởng Thường trực Bộ Dân tộc và Tôn giáo Hồ Văn Niên đồng chủ trì hội thảo.
Cùng dự có đại diện các cơ quan, đơn vị thuộc các bộ, ban, ngành liên quan; đại diện các sở GDĐT, các trường đại học, trường dự bị đại học.
Bàn chủ trì hội thảo
Có ý nghĩa trong bối cảnh xem xét sửa đổi, bổ sung các dự án luật liên quan đến giáo dục
Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh khẳng định: giáo dục, đào tạo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) là nhiệm vụ chính trị đặc biệt quan trọng có tính chiến lược, lâu dài.
Phát triển giáo dục và đào tạo được Đảng ta xác định là quốc sách hàng đầu, đồng thời là cơ sở quan trọng để thực hiện chính sách “bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng, giúp đỡ nhau cùng phát triển giữa các dân tộc”.
Để giải quyết bài toán nâng cao đời sống của người dân, phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho vùng đồng bào DTTS&MN đòi hỏi nhiều giải pháp đồng bộ, trong đó giáo dục và đào tạo được xem là giải pháp có tính then chốt, là động lực quan trọng cho sự phát triển.
Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh
Trong thời gian qua, Đảng, Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm ưu tiên phát triển giáo dục và đào tạo cho vùng đồng bào DTTS&MN, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, hướng tới việc tăng cường tạo cơ hội việc làm, giảm nghèo đa chiều bền vững tại các địa bàn còn nhiều khó khăn này.
Tuy nhiên, bên cạnh những chuyển biến tích cực, công tác giáo dục ở vùng đồng bào DTTS&MN vẫn còn không ít khó khăn, bất cập. Thực tế đó đòi hỏi phải có nhiều giải pháp mang tính đồng bộ, tổng thể, nhất là về mặt chính sách, pháp luật để nâng cao được chất lượng, hiệu quả hoạt động giáo dục và đào tạo.
Điều này lại càng có ý nghĩa khi đặt trong bối cảnh Quốc hội đang xem xét sửa đổi, bổ sung các dự án luật có liên quan đến lĩnh vực giáo dục và đào tạo như dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi)…
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn
Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, hội thảo tập trung 2 nhóm nội dung lớn. Một là, đánh giá thực trạng chính sách, pháp luật về công tác giáo dục và đào tạo vùng đồng bào DTTS&MN, làm rõ kết quả đạt được và những hạn chế, vướng mắc trong việc ban hành, thực thi các chính sách.
Hai là, đề xuất các kiến nghị, giải pháp để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn thời gian qua, hướng tới tiếp cận giáo dục công bằng đối với đồng bào DTTS&MN, góp phần hoàn thiện các dự thảo luật, nghị quyết liên quan đến giáo dục, đào tạo trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10 sắp tới.
Nhiệm vụ trọng tâm được ưu tiên hàng đầu của Bộ GDĐT
Báo cáo tham luận tại hội thảo, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Phổ thông (Bộ GDĐT) Thái Văn Tài, cho biết: công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật nhằm cụ thể hóa các quy định của pháp luật về chính sách dân tộc trong giáo dục và đào tạo là nhiệm vụ trọng tâm được ưu tiên hàng đầu của Bộ GDĐT. Trong đó, tập trung vào việc rà soát các chính sách chuyên biệt đối với đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và vùng DTTS để sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế những văn bản QPPL đã ban hành phù hợp với quy định pháp luật và thực tiễn.
Các chủ trương, chính sách đối với đồng bào vùng DTTS&MN được thể chế hóa thành hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật ngày càng hoàn thiện, tương đối đầy đủ, đồng bộ. Đối tượng thụ hưởng được mở rộng bộ nhằm thực hiện công bằng trong tiếp cận giáo dục đối với đồng bào DTTS.
Vụ trưởng Vụ Giáo dục Phổ thông (Bộ GDĐT) Thái Văn Tài trình bày tham luận tại hội thảo
Theo đó, Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Nhà giáo đã quy định các nhóm chính sách đầu tư, ưu tiên, hỗ trợ; nhóm chính sách phát triển hệ thống trường chuyên biệt và đào tạo nhân lực và nhóm chính sách phát triển và bảo tồn tiếng DTTS.
Đơn cử như để phát triển và bảo tồn tiếng DTTS, Khoản 2 Điều 11 Luật Giáo dục quy định: Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện để người dân tộc thiểu số được học tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình theo quy định của Chính phủ; tại Khoản 4 Điều 28 quy định: Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định việc dạy và học tiếng Việt cho trẻ em là người dân tộc thiểu số trước khi vào học lớp một..;
Các chính sách được các cấp, ngành và địa phương tổ chức triển khai thực hiện nghiêm túc, kịp thời, được nhân dân đồng tình, ủng hộ. Ngoài chính sách của Nhà nước có tính ổn định, còn có các chương trình, đề án, dự án về phát triển giáo dục vùng khó khăn. Các tổ chức, cá nhân đều ưu tiên hỗ trợ cho GDĐT vùng DTTS&MN. Nhờ đó, giáo dục, đào tạo vùng DTTS&MN đã có những chuyển biến đáng kể.
Tỷ lệ huy động trẻ mẫu giáo (5 tuổi) người DTTS đến lớp đạt 98%
Theo ông Thái Văn Tài, các nghị định của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng Chính phủ, thông tư của bộ, ngành đã thể chế hóa các chính sách hỗ trợ cho các đối tượng.
Trẻ em, học sinh, sinh viên ở miền núi, vùng dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn được hưởng các chính sách về bữa ăn bán trú, học phí, hỗ trợ học tập.
Việc quy hoạch, xây dựng lưới trường lớp từ mầm non đến tiểu học, THCS, THPT được mở rộng, phát triển rộng khắp trên các địa bàn dân cư. Các điểm trường được xây dựng đến các thôn, bản vùng sâu, vùng xa đáp ứng nhu cầu học tập của nhân dân.
Đặc biệt là hệ thống các trường chuyên biệt cho vùng DTTS&MN (trường PTDTNT, trường PTDTBT, trường dự bị đại học) được quan tâm đầu tư xây dựng ngày càng khang trang, phát huy hiệu quả tích cực từng bước nâng cao chất lượng dạy và học góp phần tạo nguồn đào tạo cán bộ và nguồn nhân lực có chất lượng cho vùng DTTS&MN.
Các đại biểu tham dự hội thảo
Về chất lượng giáo dục đại trà, công tác phổ cập giáo dục trên tất cả địa bàn vùng DTTSMN đã và đang hoàn thành các mục tiêu cơ bản. Tỷ lệ trẻ em mầm non, học sinh đến trường tăng cao, học sinh cấp tiểu học THCS bỏ học ngày càng giảm.
Trong đó, trung bình trong 5 năm gần đây, tỷ lệ huy động trẻ mẫu giáo (5 tuổi) người DTTS đến lớp đạt 98% (Tỷ lệ chung toàn quốc là 99%). Tỷ lệ huy động HS tiểu học người DTTS trong độ tuổi ra lớp là 97,25% (Tỷ lệ chung toàn quốc là 98.31%).
Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách liên quan đến nhà giáo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn nhằm mục tiêu thu hút, ổn định và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, góp phần phát triển giáo dục ở những khu vực này.
Hiện tại Bộ GDĐT đang nghiên cứu, xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Nhà giáo theo phân công của Chính phủ và sẽ tiếp tục hoàn thiện các quy định về chế độ, chính sách đối với nhà giáo công tác tại các trường chuyên biệt và công tác tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, nhà giáo dạy tiếng Việt cho trẻ em là người dân tộc thiểu số trước khi vào lớp một, nhà giáo dạy tiếng dân tộc thiểu số,…
Còn nhiều khó khăn nhưng đặc biệt quan tâm đến giáo dục, đào tạo
Tại hội thảo, bà Vũ Thị Hiền Hạnh, Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân (UBND) tỉnh Lào Cai thông tin: mặc dù còn nhiều khó khăn nhưng địa phương đặc biệt quan tâm đến giáo dục, đào tạo, xem đây là nhiệm vụ trọng tâm, căn cơ để đào tạo nguồn nhân lực, phát triển kinh tế - xã hội.
Theo bà Hạnh, bên cạnh những chính sách của trung ương, tỉnh Lào Cai cũng đã ban hành nghị quyết, chính sách hỗ trợ đặc thù, ưu việt để hỗ trợ phát triển giáo dục như hỗ trợ học sinh ngoài đối tượng được hưởng chính sách chung tại vùng khó; nâng chuẩn, thu hút giáo viên địa bàn khác về công tác tại tỉnh; thực hiện công tác biệt phái giáo viên; tạo điều kiện cho các giáo viên công tác lâu năm tại vùng cao về vùng đồng bằng nếu có nhu cầu và đủ điều kiện, tiêu chí…
Bà Vũ Thị Hiền Hạnh, Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân (UBND) tỉnh Lào Cai
Song hành với sắp xếp chính quyền, tỉnh Lào Cai cũng đã sắp xếp lại quy mô mạng lưới trường lớp học và dành gần 1.000 tỷ để thực hiện việc này. Theo bà Hạnh, trên địa bàn giảm 128 trường học, gần 500 điểm trường lẻ, học sinh được học tập tại các trường bán trú, nội trú tăng lên, giảm đầu tư dàn trải, nâng cao chất lượng giáo dục, phù hợp tình hình thực tế.
Bà Trần Thị Thu Hằng, Phó Giám đốc Sở GDĐT Cần Thơ cho biết: sau sáp nhập địa phương, Thành phố Cần Thơ có diện tích lớn, rộng hơn. Mạng lưới trường học vẫn còn nhiều điểm trường lẻ và nhiều điểm trường lẻ ở rất xa điểm trường chính. Vì vậy, ngành Giáo dục đang tập trung đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và đội ngũ giáo viên để dạy học tại các điểm trường lẻ.
Bà Trần Thị Thu Hằng, Phó Giám đốc Sở GDĐT Cần Thơ
Với đặc thù học sinh là người DTTS, vì vậy Sở GDĐT Cần Thơ cũng đã triển khai tập huấn cho đội ngũ giáo viên để đảm bảo được việc dạy song ngữ là tiếng Việt và tiếng DTTS tại các nhà trường. Để khắc phục tình trạng thiếu giáo viên, nâng cao chất lượng đội ngũ, bà Hằng kiến nghị cần thực hiện bồi dưỡng kỹ năng sư phạm riêng đối với các giáo viên dạy học tại các trường ở vùng DTTS&MN.
“Quy hoạch” các chính sách để có đầu tư hiệu quả
Phát biểu tại hội thảo, Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn nhận định: trên con đường phát triển mới, những thách thức mới đối với giáo dục vùng DTTS&MN sẽ ngày càng gay gắt hơn. Càng phát triển, càng nâng tầm thì khoảng cách giữa các nhóm thuận lợi và nhóm không thuận lợi sẽ ngày càng gia tăng nếu không có các chính sách phù hợp.
Lấy ví dụ như việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018, Bộ trưởng cho biết: có những công việc đặt mục tiêu cao. Để thực hiện các mục tiêu đó phải đi kèm với những điều kiện về trang thiết bị. Với những điều kiện cần phải có, các trường tại vùng thuận lợi thì chất lượng giáo dục tăng lên nhưng các trường tại khu vực khó khăn thì đó là một thách thức.
Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn
Việc triển khai, thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp đối với giáo dục, đào tạo cũng đặt ra nhiều thách thức. Các địa phương vùng DTTS&MN thường có địa bàn cơ sở giáo dục phân tán, nhiều dân tộc cư trú, đời sống khó khăn. Tại đây, nhóm công chức cấp xã có chuyên môn giáo dục còn nhiều thách thức so với công chức cấp xã ở những vùng khác về kỹ năng, chuyên môn.
“Địa bàn xa, số lượng các chính sách cho giáo dục miền núi rất lớn, công chức cấp xã nhận các nhiệm vụ mới thì thách thức bộ máy giáo dục miền núi lại càng lớn hơn. Và chúng ta phải lường trước những thách thức trong quản lý giáo dục”, Bộ trưởng chia sẻ.
Theo Bộ trưởng Bộ GDĐT, tại hội thảo, có những ý kiến mong muốn, đặt ra những mục tiêu phát triển, quan niệm về sự công bằng và phát triển giáo dục trường chuyên, mũi nhọn, giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học cho vùng DTTS&MN.
“Tuy nhiên, cần rà soát lại mục tiêu phát triển đối với vùng khó khăn, vùng DTTS&MN. Về phía Bộ GDĐT cũng sẽ phải rà soát lại các chuẩn, các tiêu chí đánh giá. Phải lấy việc nâng cao dân trí, giải quyết các vấn đề giáo dục tại địa phương làm đầu”, Bộ trưởng cho biết.
Nhận định, một trong những giải pháp quan trọng cho việc phát triển giáo dục, đào tạo DTTS&MN là phát triển đội ngũ giáo viên tại chỗ, Bộ trưởng khẳng định: “Đây là giải pháp căn cơ, mang tính bền bỉ, lâu dài”. Trong đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, Bộ trưởng cũng lưu ý đến việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số để rút ngắn khoảng cách, thời gian.
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cũng đặc biệt lưu ý về việc Bộ GDĐT sẽ tiếp tục rà soát lại các quy định, chính sách giáo dục DTTS&MN. “Với rất nhiều chính sách hiện nay, cần phải có sự “quy hoạch” các chính sách để được đầu tư hiệu quả. Chính sách nhiều thì tốt nhưng phải có những chính sách có tác động mạnh”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Những chính sách bổ sung phải thực sự mang tính đột phá
Phát biểu kết luận hội thảo, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long nhận định: hội thảo được tổ chức để bàn về những vấn đề hết sức quan trọng, có ý nghĩa lớn, được chuẩn bị kỹ lưỡng, bài bàn. Phó Thủ tướng ghi nhận tất cả những ý kiến tại hội thảo, sẽ có những nghiên cứu, căn chỉnh phù hợp về các giải pháp trong thời gian tới.
Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long
Đánh giá cao những kết quả đạt được của giáo dục và đào tạo vùng DTTS&MN. Trong đó, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với giáo dục DTTS&MN tương đối đầy đủ, các đối tượng được hưởng 2 nhóm chính sách là chính sách giáo dục chung và chính sách đặc thù.
“Điều này tạo cơ hội bình đẳng cho học sinh nhưng cũng xây dựng các thiết chế đặc thù cho các đối tượng thụ hưởng chính sách”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Bên cạnh những kết quả tích cực, Phó Thủ tướng Lê Thành Lòng cũng lưu ý về những khó khăn, bất cập hiện trạng. “Chính sách hiện nay đối với vùng DTTS&MN quá nhiều, cần có rà soát lại xem những điểm trùng lắp, chồng chéo và có đánh giá. Những chính sách, giải pháp nào cần bổ sung thì phải thực sự mang tính đột phá”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Các đại biểu tham dự hội thảo
