Bộ trưởng Trần Đức Thắng trao đổi với Thị trưởng Bắc Kinh về kinh nghiệm cải thiện môi trường đô thị

Tại buổi làm việc, Bộ trưởng Trần Đức Thắng đánh giá Bắc Kinh đã có những bước chuyển rất mạnh mẽ về môi trường trong khoảng 20 năm qua. Ông cho biết bản thân đã nhiều lần tới Bắc Kinh và “mỗi lần quay lại đều thấy sự khác biệt” về chất lượng môi trường, cảnh quan và diện mạo đô thị.

Bộ trưởng cho hay, Việt Nam hiện đang trong quá trình sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường, do đó rất mong muốn lắng nghe, tiếp thu kinh nghiệm của Bắc Kinh để nghiên cứu thể chế hóa, áp dụng vào quá trình hoàn thiện chính sách, nhất là đối với các đô thị lớn đang chịu áp lực ô nhiễm không khí, nước và chất thải.

Ba thay đổi rõ nét về môi trường Bắc Kinh

Chúc mừng Bộ trưởng Trần Đức Thắng trên cương vị mới, Thị trưởng Ân Dũng cho biết vấn đề môi trường, sinh thái luôn là chủ đề được người dân Bắc Kinh đặc biệt quan tâm. Ông nhấn mạnh trong quá trình phát triển kinh tế, đã có giai đoạn chất lượng không khí, môi trường của Bắc Kinh xuống rất thấp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân.

Theo Thị trưởng Bắc Kinh, nhờ sự chỉ đạo quyết liệt và đồng bộ, trong 1–2 năm gần đây, chất lượng môi trường của thành phố đã có sự cải thiện mang tính “vượt bậc”, thể hiện qua 3 thay đổi chính:

Thứ nhất, chất lượng không khí được cải thiện rõ rệt.

Chỉ số bụi mịn PM2.5 của Bắc Kinh năm 2024 ở mức 30,5 µg/m³, giảm 66% so với năm 2023; trong 10 tháng của năm 2025, con số này tiếp tục giảm xuống 26,5 µg/m³ – mức thấp nhất trong lịch sử thành phố. Trong cả năm 2024, chỉ có 1 ngày chất lượng không khí ở mức ô nhiễm nặng. Trước đây, người dân thường dùng khái niệm “bầu trời xanh APEC” để chỉ những ngày hiếm hoi trời quang, không khí trong lành; còn hiện nay, theo Thị trưởng, “bầu trời xanh đã trở thành điều bình thường ở Bắc Kinh”.

Thứ hai, chất lượng nước mặt và nước ngầm được nâng lên.

Trung Quốc chia chất lượng nước thành 6 cấp độ, trong đó cấp 5 là mức thấp. Thị trưởng Ân Dũng cho biết hiện nay, nước cấp 5 đã không còn tại Bắc Kinh; hồ nước ngọt Mật Vân – nguồn cung cấp nước chính của thành phố – đã đạt tới cấp 2. Mực nước ngầm cũng được cải thiện đáng kể: trước đây phải khoan 28–30 m mới có nước, thì nay chỉ cần khoan khoảng 11 m; nhiều con sông không còn trong tình trạng cạn kiệt.

Thứ ba, chất lượng sinh thái đô thị được cải thiện toàn diện.

Bắc Kinh từng đối mặt tình trạng “rác bao quanh thành phố”, thiếu chỗ chôn lấp và xử lý. Hiện nay, năng lực xử lý rác hằng ngày đã cao hơn tổng lượng chất thải phát sinh; các bãi rác cũ được đào lên xử lý lại, vừa giảm ô nhiễm, vừa tạo thêm quỹ đất.

Để chống sa mạc hóa, Bắc Kinh đẩy mạnh trồng rừng, do chỉ cách vành đai sa mạc vài chục km. Sau 10 năm, diện tích rừng tăng thêm khoảng 1.600 km², chiếm 10% diện tích thành phố; tỷ lệ che phủ cây xanh đạt 50%, giúp Bắc Kinh được vinh danh là “thành phố rừng toàn vùng” dù nằm ở phía Bắc.

Toàn thành phố hiện có khoảng 1.100 công viên rừng, được mệnh danh là “thành phố ngàn công viên rừng”, đồng thời thúc đẩy mô hình “thành phố vườn hoa”. Người dân Bắc Kinh hầu như chỉ mất tối đa 15 phút di chuyển để tiếp cận các công viên, vườn hoa, hạ tầng xanh, qua đó nâng cao mức độ hài lòng đối với công tác quản trị môi trường sinh thái.

Năm nhóm giải pháp trong quản trị chất lượng không khí

Chia sẻ sâu hơn về kinh nghiệm cải thiện chất lượng không khí, Thị trưởng Ân Dũng cho biết Bắc Kinh đã triển khai đồng bộ 5 nhóm giải pháp lớn.

Một là, kiểm soát mức độ phát triển, tránh vượt quá “sức chịu tải” của tự nhiên.

Thành phố chủ động điều chỉnh mô hình tăng trưởng, di dời những ngành nghề, lĩnh vực sản xuất không còn phù hợp với tính chất của Thủ đô sang các địa phương lân cận, nhất là tỉnh Hà Bắc. Cả trụ sở chính quyền thành phố cũng được chuyển ra khu vực ngoại ô, cách địa giới Hà Bắc chỉ 3 km, kéo theo hơn 10.000 cán bộ, công chức và khoảng 100.000 người dân ra khỏi khu vực nội đô.

Hai là, nâng cao năng lực “sạch hóa” nguồn năng lượng.

Bắc Kinh từng bước loại bỏ hoàn toàn việc sử dụng than đá trong nội đô, chuyển sang các dạng năng lượng sạch hơn như khí đốt và điện, trong đó điện là chủ yếu. Đối với phương tiện giao thông, thành phố vẫn sử dụng xăng cho ô tô con, nhưng bắt buộc phải đáp ứng tiêu chuẩn khí thải tương đương Euro 6 mới được lưu thông.

Ba là, quản lý tổng hợp liên vùng.

Do đặc điểm luân chuyển của không khí, nếu chỉ kiểm soát nguồn thải trong phạm vi địa giới hành chính của Bắc Kinh sẽ không đủ; vì vậy, thành phố phối hợp chặt chẽ với các địa phương lân cận để giảm ô nhiễm xuyên biên giới hành chính, bảo đảm hiệu quả chung của toàn vùng.

Bốn là, xử lý dứt điểm các nguồn ô nhiễm chính.

Kết quả khảo sát cho thấy phần lớn ô nhiễm không khí đến từ khí thải phương tiện giao thông, đặc biệt là xe máy; do đó, Bắc Kinh thúc đẩy mạnh mẽ việc thay thế bằng phương tiện sử dụng nhiên liệu mới, xe điện. Đồng thời, nguồn thải từ sinh hoạt – nhất là hệ thống nhà hàng, dịch vụ ăn uống – buộc phải lắp đặt hệ thống lọc khí, xử lý khói bụi trước khi thải ra môi trường.

Thành phố cũng áp dụng mô hình “nhà máy xanh, công trường sạch”, yêu cầu che chắn bụi, thậm chí dựng các “bong bóng” khổng lồ để thi công bên trong, hạn chế bụi phát tán ra bên ngoài.

Năm là, tăng cường giám sát, kiểm tra và xử lý nghiêm vi phạm.

Bắc Kinh xây dựng hệ thống giám sát đa tầng, kết hợp vệ tinh, mạng lưới cảm biến và các đợt kiểm tra đột xuất để bảo đảm các quy định bảo vệ môi trường được thực thi thực chất. “Một khi phát hiện vi phạm về bảo vệ môi trường, chúng tôi xử lý rất nghiêm khắc”, Thị trưởng Ân Dũng nhấn mạnh.

Tăng trưởng kinh tế không “đánh đổi” môi trường

Sau khi lắng nghe chia sẻ, Bộ trưởng Trần Đức Thắng bày tỏ sự cảm kích trước những thông tin cụ thể, chân thành và coi đây là những kinh nghiệm rất quý báu cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong quá trình xây dựng, hoàn thiện chính sách.

Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng thẳng thắn nêu câu hỏi: các giải pháp siết chặt bảo vệ môi trường như vậy có làm suy giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế của Bắc Kinh hay không.

Giải đáp băn khoăn này, Thị trưởng Ân Dũng cho biết, ban đầu người dân và doanh nghiệp Bắc Kinh cũng từng lo ngại như vậy. Nhưng thực tế cho thấy, tốc độ tăng trưởng của Bắc Kinh “không những không giảm mà còn tăng”. Nếu trước đây tốc độ tăng trưởng của thành phố chỉ tương đồng với nhiều đô thị lớn khác, thì 3 năm gần đây, Bắc Kinh đều tăng trưởng cao hơn khoảng 0,2%.

Theo Thị trưởng, khi môi trường được cải thiện, thành phố thu hút nhiều hơn các ngành nghề có giá trị gia tăng cao, phù hợp với vai trò Thủ đô như giáo dục, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, thu hút đội ngũ nhân tài chất lượng cao thay vì chủ yếu là lao động phổ thông như trước. Một số doanh nghiệp lớn phải dịch chuyển sang địa phương khác, khiến dân số giảm nhẹ, nhưng chất lượng nguồn nhân lực và chất lượng tăng trưởng lại được nâng lên, bảo đảm phát triển bền vững và ổn định.

Cùng với đó, chủ trương của lãnh đạo Trung Quốc, đặc biệt là Tổng Bí thư Tập Cận Bình, là thúc đẩy phát triển đồng bộ, gắn kết giữa Bắc Kinh–Hà Bắc–Thiên Tân. Do vậy, những ngành nghề chuyển dịch khỏi Bắc Kinh vẫn phù hợp với lợi thế của hai địa phương lân cận, giúp cả ba cùng phát triển.

Kết thúc buổi làm việc, Bộ trưởng Trần Đức Thắng trân trọng cảm ơn Thị trưởng Ân Dũng về những chia sẻ cởi mở, cụ thể và khẳng định đây là những kinh nghiệm quan trọng để Việt Nam tham khảo trong quá trình sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường, hoàn thiện cơ chế, chính sách và giải pháp cải thiện chất lượng không khí, nước, chất thải tại các đô thị lớn.

Bộ trưởng bày tỏ tin tưởng với sự lãnh đạo quyết liệt, tầm nhìn và tâm huyết của Thị trưởng Ân Dũng, Bắc Kinh sẽ tiếp tục đạt được nhiều thành tựu nổi bật hơn nữa trong phát triển xanh, bền vững; đồng thời mong muốn hai bên tăng cường trao đổi kinh nghiệm, góp phần thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Trung Quốc trên lĩnh vực môi trường, sinh thái trong thời gian tới.