Thông tư 102/2025/TT-BTC: Bổ sung nhiều quy định mới về vốn khả dụng và rủi ro thị trường

Ngày 29/10/2025, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 102/2025/TT-BTC (Thông tư 102) sửa đổi, bổ sung một số quy định về chỉ tiêu an toàn tài chính và biện pháp xử lý đối với các tổ chức kinh doanh chứng khoán. Thông tư có hiệu lực từ ngày 15/12/2025.

Điều chỉnh cách tính vốn và tài sản bảo đảm

Theo Thông tư 102, Bộ Tài chính điều chỉnh cách tính vốn khả dụng – chỉ tiêu quan trọng phản ánh năng lực tài chính của các công ty chứng khoán. Một số nội dung như lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, cổ phiếu quỹ và tài sản dùng làm bảo đảm cho nghĩa vụ dài hạn được quy định lại rõ ràng hơn. Ngoài ra, Thông tư cũng bổ sung thêm các khoản phải giảm trừ để đảm bảo việc đánh giá sức khỏe tài chính được sát thực tế hơn.

Đáng chú ý, trái phiếu chuyển đổi và cổ phiếu ưu đãi hoàn lại chỉ được tính là vốn khả dụng khi đáp ứng các điều kiện nghiêm ngặt: có kỳ hạn tối thiểu 5 năm, không được bảo đảm bằng tài sản của chính doanh nghiệp, và chỉ được phép mua lại trước hạn hoặc điều chỉnh lãi suất trong những trường hợp đặc biệt.

Ảnh minh họa

Siết chặt quản lý rủi ro tài chính

Thông tư 102 cũng cập nhật quy định về rủi ro hoạt động, rủi ro thị trường và rủi ro thanh toán. Các công ty chứng khoán và công ty quản lý quỹ phải tính thêm nhiều yếu tố chi phí mới như chênh lệch tỷ giá, chi phí tài chính hay chi phí không bằng tiền, qua đó phản ánh chính xác hơn mức độ rủi ro trong hoạt động.

Đối với rủi ro thị trường, Thông tư yêu cầu tăng hệ số rủi ro khi tổ chức đầu tư quá nhiều vào một loại tài sản, với mức tăng từ 10% đến 30% tùy quy mô đầu tư so với vốn chủ sở hữu. Về rủi ro thanh toán, phạm vi áp dụng được mở rộng sang các hợp đồng như tiền gửi, chứng chỉ tiền gửi, mua bán lại chứng khoán và các khoản cho vay. Một số giao dịch như đặt cọc bất động sản hoặc khoản phải thu có thể phải tính hệ số rủi ro cao tới 150%.

Cập nhật hệ số rủi ro và lộ trình áp dụng

Bộ Tài chính đồng thời thay thế và cập nhật các phụ lục về hệ số rủi ro thị trường. Theo đó, trái phiếu Chính phủ có hệ số rủi ro thấp (0–3%), cổ phiếu niêm yết 10%, cổ phiếu chưa niêm yết 20–30%, trong khi chứng khoán bị hủy giao dịch có thể lên tới 80%. Riêng trái phiếu doanh nghiệp, hệ số này còn được điều chỉnh thêm từ 0–10% tùy theo mức xếp hạng tín nhiệm của tổ chức phát hành.

Về điều khoản chuyển tiếp, các công ty chứng khoán có 6 tháng kể từ ngày Thông tư có hiệu lực để điều chỉnh nếu tỷ lệ vốn khả dụng giảm xuống dưới 180% do thay đổi cách tính. Sau thời hạn này, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ áp dụng các biện pháp xử lý theo quy định hiện hành.

Việc ban hành Thông tư 102/2025/TT-BTC được kỳ vọng sẽ giúp hoàn thiện khung pháp lý về an toàn tài chính, tăng cường khả năng quản trị rủi ro và đảm bảo sự phát triển lành mạnh, bền vững của các doanh nghiệp chứng khoán trên thị trường.

Lam Anh