Đề xuất cơ chế đột phá thu hút nhà đầu tư chiến lược và quản lý vốn Chương trình mục tiêu quốc gia

Đại biểu Phan Đức Hiếu – đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên, đã có 5 ý kiến góp ý sâu sắc vào dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 về cơ chế đặc thù cho TP. Hồ Chí Minh. Trọng tâm là việc thu hút nhà đầu tư chiến lược và vấn đề quản lý đất đai. Đại biểu đề nghị cần viết lại theo hướng khái quát hóa các dự án, tập trung mô tả bản chất và vấn đề cần giải quyết, thay vì mô tả quá chi tiết, chi li. 

Đại biểu cho rằng, việc mô tả chi tiết (ví dụ như dự án kết hợp công viên cây xanh, bãi đỗ xe công cộng, hạ tầng năng lượng sạch với quy mô 2.000 tỷ đồng ) rất dễ bị lạc hậu, không đáp ứng đúng nhu cầu của nhà đầu tư và có thể làm mất cơ hội thu hút đầu tư, nhất là khi nhà đầu tư đề xuất các hạng mục khác ngoài danh mục chi tiết. Đại biểu cũng đề nghị cân nhắc kỹ việc hạn chế quy mô đầu tư tối thiểu bằng vốn (ví dụ 2.000 tỷ đồng). Theo đại biểu, tính chất quan trọng không phải là số tiền đầu tư mà là công nghệ và giải pháp. Ví dụ một nhà máy xử lý rác thải rẻ tiền hơn nhưng giải quyết được nhiều rác và ít ô nhiễm môi trường thì sẽ tốt hơn một dự án quy mô 2.000 tỷ đồng nhưng giải pháp và công nghệ lạc hậu.

Về tiêu chí xác định nhà đầu tư chiến lược, đại biểu Hiếu cho rằng các quy định hiện hành về năng lực tài chính, cơ cấu vốn, thời hạn hoàn thành dự án, không cho chuyển nhượng dự án là rất cứng nhắc và không thể hiện được năng lực thực chất của nhà đầu tư. Cần có một cơ chế hoàn toàn mới gọi là Thỏa thuận đầu tư giữa Nhà nước/chính quyền địa phương và nhà đầu tư. Trong đó, hai bên cam kết sòng phẳng về thời hạn, tiến độ, trách nhiệm, quyền nghĩa vụ pháp lý, và ai vi phạm thì người đấy chịu trách nhiệm. Để lựa chọn nhà đầu tư, đại biểu đề xuất:

Tham khảo các bảng xếp hạng doanh nghiệp lớn trên thế giới (ví dụ Top 500 của Forbes) để xác định nhà đầu tư chiến lược.

Thiết lập Cổng thông tin (portal) để nhà đầu tư chiến lược công khai đề xuất các dự án dựa trên danh mục đã được khái quát hóa, từ đó đánh giá và lựa chọn một cách công khai, minh bạch, công bằng.

Thành phố Hồ Chí Minh cần đề xuất thành lập hẳn một cơ quan có thẩm quyền giải quyết trực tiếp các thủ tục đầu tư cho nhà đầu tư chiến lược, thay vì chỉ là đầu mối tiếp nhận hồ sơ.

Về quản lý đất đai, đại biểu đề nghị TP. Hồ Chí Minh chỉ nên được giao chỉ tiêu đất nông nghiệp và phi nông nghiệp theo tỷ lệ, không bắt buộc tuân theo phân loại đất đai quá chi tiết theo từng thửa đất chỉ có một mục đích. Điều này cho phép một thửa đất có thể kết hợp nhiều mục đích (thương mại, dịch vụ...) để giải quyết triệt để vấn đề và phát huy sáng tạo của nhà đầu tư.

Về các hợp đồng BT, đại biểu Hiếu nêu vấn đề giá đất thanh toán cho hợp đồng BT bị tính theo giá đất tại thời điểm quyết định giao đất là không hợp lý. Đại biểu đề nghị, trong trường hợp Nhà nước chậm bàn giao đất sau khi nhà đầu tư đã hoàn thành và bàn giao công trình, giá đất thanh toán chậm nhất phải được xác định ở thời điểm bàn giao công trình. Ông nhấn mạnh, đây là giải pháp thực sự khơi thông nguồn lực cho TP. Hồ Chí Minh, giúp doanh nghiệp đỡ thua thiệt và đưa đất vào sử dụng. 

Các đại biểu Nguyễn Thị Mai Thoa – đoàn ĐBQH thành phố Hải Phòng và Nguyễn Văn Huy – đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên, đã bày tỏ sự thống nhất với chủ trương hợp nhất ba Chương trình MTQG (xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi) thành một chương trình cho giai đoạn tiếp theo. Tuy nhiên, các đại biểu cũng đề xuất cần rà soát kỹ lưỡng các mục tiêu, vốn và cơ chế quản lý.

Đại biểu Mai Thoa và Nguyễn Văn Huy cùng bày tỏ băn khoăn về tính khả thi của mục tiêu phấn đấu đạt 100% số xã nghèo trên cả nước thoát khỏi tình trạng nghèo đến năm 2030, trong khi kinh phí vốn Trung ương chỉ bố trí 100 nghìn tỷ đồng cho giai đoạn 2026-2030.

Cả hai đại biểu đều đề nghị rà soát lại chỉ tiêu cụ thể số 6 trong mục tiêu đến năm 2030 về việc bảo đảm hạ tầng thiết yếu cơ sở giáo dục và bảo hiểm y tế cho người nghèo, người dân tộc thiểu số. Các đại biểu cho rằng, những nội dung này có phạm vi trùng lặp với hai Chương trình MTQG khác đang được Quốc hội xem xét là: Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo và Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển. Đại biểu Mai Thoa đề nghị tách những nội dung này và chỉ quy định ở hai Chương trình MTQG đã thảo luận, tránh vi phạm Luật Đầu tư công về chồng chéo, trùng lắp. Đại biểu Nguyễn Văn Huy cũng đề nghị Chính phủ cần quan tâm rà soát và nếu đủ điều kiện thì có thể gom chung cả năm Chương trình MTQG để bảo đảm nguồn lực tập trung.

Về tổng vốn, đại biểu Mai Thoa nhấn mạnh tổng vốn dự kiến là 500 nghìn tỷ đồng, nhưng vốn ngân sách Trung ương chỉ 100 nghìn tỷ, còn 400 nghìn tỷ là vốn ngân sách địa phương. đại biểu cho rằng đây là điều chưa có tiền lệ (vốn Trung ương thấp hơn nhiều so với vốn địa phương) và bày tỏ lo lắng về khả năng huy động vốn của ngân sách địa phương, làm giảm tính khả thi của Chương trình.

Đại biểu Thoa đề nghị tách riêng quy định về nguyên tắc phân bổ vốn theo tổng vốn để Bộ, ngành, địa phương tự chịu trách nhiệm phân bổ chi tiết , đưa vào cơ chế đặc thù để Quốc hội xem xét. Đại biểu cũng đề nghị bổ sung cơ chế đặc thù bao gồm cả phân bổ và điều chỉnh dự toán ngân sách để thống nhất với các Chương trình MTQG khác và giúp địa phương chủ động hơn.

Đại biểu Mai Thoa cho rằng cần cân nhắc thêm việc thành lập Ban Chỉ đạo chung ở cấp Trung ương cho các Chương trình MTQG, vì tổng kết cho thấy cơ chế này không thực sự hiệu quả trong giai đoạn trước, và các chương trình khác hiện không đề nghị thành lập Ban Chỉ đạo chung.

Đặc biệt, đại biểu đề nghị không quy định cơ chế lồng ghép nguồn lực giữa các Chương trình MTQG. Bà cho biết, cơ chế này đang làm các địa phương rất lúng túng và khó triển khai. Đại biểu kiến nghị chỉ nên thực hiện lồng ghép một cách linh hoạt giữa các dự án thành phần của một chương trình.