'Giữ lửa' nghề rèn truyền thống

Truyền qua nhiều thế hệ

Hằng ngày, lò rèn của gia đình ông Nguyễn Đình Hộ, 73 tuổi, ở thôn Kiêm Tân vẫn vang tiếng búa đập liên thanh lẫn tiếng xè xè của máy mài. Trong không gian rộng chừng 30m², ông Hộ cùng vợ là bà Nguyễn Thị Bóng, 62 tuổi, đang thoăn thoắt tay búa lên thanh thép đỏ rực. Rất nhịp nhàng, hết lớp búa này đến lớp búa khác, “hoa lửa” bắn ra chung quanh đến khi mảnh thép nên dáng, thành hình...

Lớn lên trong gia đình làm nghề rèn, tuổi thơ của ông Hộ từng gắn liền với búa, đe và ánh lửa lò rèn. Sau khi trở về từ quân ngũ, ông Hộ tiếp tục gắn bó với nghề đến tận bây giờ. Hằng ngày, vợ chồng ông miệt mài bên lò lửa để cho ra những sản phẩm thủ công tinh xảo. Ông Hộ nhớ lại, vào thời kỳ hoàng kim, người dân trong thôn sống chung với tiếng búa, kiếm tiền nhờ tiếng búa. Hình ảnh chồng đánh búa, vợ ngồi mài dao trở thành hình ảnh thân thuộc của làng nghề. Từ thanh sắt, thép xù xì, nặng trịch được nung, đập rồi tạo dáng cho sản phẩm mà không có bất kỳ khuôn mẫu nào, tất cả nhờ vào đôi mắt quan sát và kinh nghiệm của người thợ rèn.

Công việc vất vả, tưởng chừng chỉ phù hợp với nam giới nhưng điểm đặc biệt của làng nghề rèn Kiêm Tân là các “tay búa” phần lớn là phụ nữ. Hiện tại, số phụ nữ làm nghề rèn chiếm quá nửa số thợ còn làm nghề tại đây. "Cha truyền, con nối", bà Nguyễn Thị Xuân, 67 tuổi, gắn bó với nghề rèn hơn 40 năm nay. Theo bà Xuân, nghề rèn cũng là rèn người nên người thợ ai cũng hết lòng với sản phẩm, bởi đó là uy tín, là thương hiệu của gia đình, bản thân. “Để làm ra một sản phẩm trải qua nhiều công đoạn, từ lúc cắt miếng thép ra nướng đỏ, quai búa bẹt mỏng thành hình, sau đó đến khâu làm nguội, chỉnh sửa, mài cho đến chuẩn mới thôi. Vì vậy, nghề rèn thủ công khó tính được thời gian, năng suất. Người thợ lành nghề chỉ cần miết nhẹ ngón tay vào con dao, thậm chí nhìn là biết đã đủ độ sắc hay chưa”, bà Xuân nói.

Theo các thợ rèn trong làng, trên mỗi sản phẩm của làng nghề Kiêm Tân đều có khắc số 22 mang ý nghĩa tượng trưng sức mạnh cũng như đánh dấu thương hiệu của mình. Nhờ tỉ mỉ, chau chuốt cho từng sản phẩm, thương hiệu rèn mộc Kiêm Tân đến nay vẫn đứng vững trên thị trường, hằng ngày, các thợ rèn vẫn làm theo đơn đặt hàng và sản phẩm được vận chuyển đi khắp các tỉnh, thành phố trong nước, mang lại nguồn thu nhập ổn định từ 8 - 12 triệu đồng/tháng cho người đang theo nghề.

Trăn trở với nghề

Những tay búa có thâm niên như ông Hộ, bà Xuân, bà Bóng giờ chẳng còn nhiều. Tuổi tác, sự cạnh tranh của những sản phẩm công nghiệp sản xuất hàng loạt khiến nhiều người buông tay búa, tắt lửa lò rèn. “Nếu không thực sự yêu nghề thì không ai thích theo nghề rèn vì vất vả, cả ngày người ướt đẫm mồ hôi vì lửa nóng, bụi than lấm lem. Vì thế, các con của tôi đều chọn công việc khác, chỉ giúp lúc có nhiều đơn hàng”, ông Nguyễn Đình Hộ tâm tư.

Nghề rèn truyền thống Kiêm Tân tồn tại nhiều đời nay nhưng đang đứng trước nguy cơ bị mai một. Trước đây, nghề rèn này thu hút gần 100 gia đình tham gia nhưng hiện tại chỉ còn lại 4 hộ gia đình "giữ lửa" nghề. Ngay cả con cháu trong làng rèn, biết chút ít nghề nhưng cũng tìm chọn những công việc khác nhẹ nhàng hơn để mưu sinh. Độ tuổi trẻ nhất còn giữ được “lửa nghề” khoảng 40 tuổi.

Theo Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Kiêm Tân Phạm Quang Oai, nghề rèn mộc Kiêm Tân (hay còn gọi là làng Gồm) được công nhận làng nghề từ năm 2015. Người dân làng nghề mong muốn cấp ủy, chính quyền địa phương quan tâm hơn đến việc giữ gìn và phát huy nghề truyền thống của quê hương. Cùng với đó, chú trọng công tác định hướng, đào tạo nghề cho thế hệ trẻ, có cơ chế phù hợp hỗ trợ các hộ làm nghề. Có như vậy mới có thể giữ được nguồn nhân lực trẻ, tránh nguy cơ mai một nghề truyền thống.

Theo ông Nguyễn Xuân Cương, Chủ tịch UBND xã Tân Kỳ, thời gian qua, địa phương tích cực hỗ trợ tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm làng nghề. Đến nay, một số sản phẩm được đưa lên sàn thương mại điện tử, vừa giúp người dân tiêu thụ sản phẩm, vừa quảng bá được làng nghề truyền thống của địa phương. Địa phương cũng đang có hướng quảng bá sản phẩm nghề rèn ở Kiêm Tân cũng như phát triển du lịch làng nghề truyền thống trong thời gian tới.