'Hồi ức đỏ' về mùa thu cách mạng

Từ khi cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám thành công đến sự kiện lịch sử Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, Thủ đô Hà Nội ngày 2/9/1945 là quãng thời gian không thể nào quên trong ký ức của nhiều cán bộ lão thành cách mạng.

Chiến đấu vì khát vọng độc lập, tự do

Lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh vang vọng trong Mùa Thu cách mạng năm 1945 “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập” chính là sự thôi thúc, động viên cụ Vũ Văn Ngữ (103 tuổi, lão thành cách mạng ở phường An Biên) hăng hái tham gia chiến đấu trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.

Từ lúc mười tám, đôi mươi, khi còn là học sinh của Trường trung học tư thục Thăng Long - Hà Nội, cụ Vũ Văn Ngữ được tiếp cận tri thức tiên tiến và nhờ tích cực tự học tiếng Pháp nên cụ sớm giác ngộ lý tưởng cách mạng. Cụ Ngữ cùng nhiều thanh niên khác tham gia hoạt động phát truyền đơn, trực tiếp xuống đường tuyên truyền lý tưởng cách mạng, tư tưởng giải phóng dân tộc, cổ vũ tinh thần đấu tranh chống thực dân Pháp và giành độc lập.

“Trong thời gian từ tháng 6/1943 đến tháng 8/1945, tôi tham gia Đoàn Thanh niên cứu quốc tại quê nhà và là một trong số những người tham gia đoàn quân Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Tháng 8/1945 là thời điểm đặc biệt, những tháng năm sục sôi khí thế cách mạng. Từ thành thị đến làng quê, thôn xóm, cả người già đến người trẻ, trí thức hay người buôn bán đều hòa mình vào dòng người mít tinh dưới phố…”, cụ Ngữ nhớ lại những tháng năm lịch sử bằng niềm hân hoan, hạnh phúc.

Theo lời cụ Ngữ, không lâu sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, bản "Tuyên ngôn Độc lập" do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc vang vọng qua hệ thống loa truyền thanh. Cụ Ngữ nghe lại nhiều lần và thấy nhịp tim rộn ràng, gợi nhớ về những năm tháng ngồi trên ghế nhà trường, được đọc hai bài thơ "Tuyên ngôn Độc lập" trước đây của dân tộc (bài "Nam quốc sơn hà" của Lý Thường Kiệt và "Đại cáo bình Ngô" của Nguyễn Trãi). Nhất là câu nói “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập” trong bản "Tuyên ngôn Độc lập" của Chủ tịch Hồ Chí Minh được cụ Ngữ mãi nhớ, khắc ghi sâu đậm đến sau này…

Khi hoạt động kháng chiến hay tuyên truyền, vận động quần chúng tham gia phong trào cách mạng sau đó, cụ Ngữ thường diễn thuyết hăng say, sôi nổi về quyền của dân tộc hòa bình, khát vọng độc lập, tự do để nhân dân thoát khỏi sự áp bức, đô hộ và được ấm no, hạnh phúc.

Kể cả khi bị thương ở Mặt trận phía Nam, câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh chính là động lực, lẽ sống để cụ Ngữ tin tưởng cách mạng nhất định thành công. Lúc đó, bản lĩnh kiên trung, bất khuất của bộ đội cụ Hồ lại càng được phát huy.

“Chúng tôi chiến đấu vì khát vọng mang lại độc lập, tự do cho dân tộc, cho đồng bào”, cụ Ngữ kể lại bằng giọng nói hào sảng, đanh thép, thấm chất can trường của người chiến sĩ cách mạng từng “vào sinh ra tử”, được tôi luyện nhiều năm dưới “mưa bom, bão đạn” của quân thù.

Trong suốt thời gian tham gia phục vụ cách mạng, cụ Ngữ vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng 25 huân, huy chương và vừa được trao tặng Huy hiệu 80 năm tuổi Đảng.

Nhớ mãi về "Tết độc lập"

Là cán bộ tiền khởi nghĩa, cụ Lê Xuân Thọ ở phố Tam Giang (phường Hải Dương) năm nay tròn 101 tuổi đời, 80 năm tuổi Đảng. Dù ở tuổi "xưa nay hiếm", nhiều sự kiện đã lãng quên nhưng trong tâm trí cụ Thọ, ký ức về Mùa Thu năm 1945 mãi không phai. Cụ Thọ nói: “Càng khao khát tự do và độc lập thì niềm vui của ngày khởi nghĩa lại càng to lớn”.

Cụ Thọ quê gốc ở xã Thúc Kháng (huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương cũ) - nơi phong trào cách mạng phát triển mạnh mẽ. Cụ Thọ kể, trước ngày giành chính quyền, không khí sục sôi khắp nơi. Ở các thôn xóm, Việt Minh lập ra các đội tự vệ. Được những người đi trước giác ngộ, cụ Thọ cũng tham gia.

Sáng 19/8/1945, cụ Thọ được phân công cùng các đoàn Việt Minh, tự vệ các xã trong huyện biểu dương lực lượng tiến vào huyện đường. Dòng người ùn ùn từ Phủ đi lên, từ Tân Hưng, Lý Đỏ kéo ra, từ Ngọc Cục, Trạch Xá kéo đến. Tất cả mọi người hướng theo lá cờ đỏ sao vàng phía trước rầm rập tiến bước.

Cụ Thọ nhớ mãi ngày 20/8/1945, hàng vạn người đủ mọi tầng lớp từ các ngả tiến vào địa điểm cuộc mít tinh tại Kẻ Sặt. Đáp lời kêu gọi của Mặt trận Việt Minh, mọi người đồng thanh hô lớn “Cách mạng Tháng Tám thành công muôn năm”, “Việt Nam độc lập muôn năm” với tinh thần và khí thế sôi nổi, hào hùng chưa từng thấy. “Dân mình phấn khởi lắm, không có niềm vui nào bằng niềm vui giành được chính quyền, nhân dân được làm chủ”, cụ Thọ xúc động nhớ lại.

Những ngày sau đó, không khí ở khắp làng, xã vẫn sôi động. Sau khi chính quyền về tay nhân dân, ai cũng hối hả thực hiện các công việc. Các tổ, hội theo từng lớp, giới được thành lập để bảo vệ cách mạng. Sôi động nhất là Hội Phụ nữ. Chị em quyên tiền mua vải may cờ. Hôm đó, cụ Thọ đi tuyên truyền ở Tân Hưng thì nhận được lệnh gọi về gấp. Về tới nơi, anh em cùng cơ quan báo tin sáng 2/9, tại Quảng trường Ba Đình, Hồ Chủ tịch đọc "Tuyên ngôn Độc lập" khai sinh nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa.

Mọi người bắt tay nhau trong niềm vui khôn xiết. Sau đó, tại Bình Giang khắp nơi rực rỡ băng giôn, cờ, khẩu hiệu. Không khí vui tươi, náo nức chẳng khác nào buổi mít tinh ngày giành chính quyền. "Khi đồng chí cán bộ tuyên truyền tóm tắt lại sự kiện đọc "Tuyên ngôn Độc lập" tại Quảng trường Ba Đình sáng 2/9, cả rừng người im phăng phắc như nuốt lấy từng lời. Sau đó, tiếng trống thúc, tiếng hô vang khẩu hiệu tạo nên không khí sục sôi chưa từng có. Gương mặt ai nấy rạng ngời niềm tự hào khi trở thành công dân một nước độc lập. Sau đó, chúng tôi được giao nhiệm vụ trở lại các xã, tập hợp thanh niên tuyên truyền rộng rãi về sự kiện này", cụ Thọ nhớ lại.

Thực hiện lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Những người đã biết chữ hãy dạy cho những người chưa biết chữ, hãy góp sức vào bình dân học vụ”, cùng với nhiệm vụ khác, cụ Thọ tham gia kêu gọi mở lớp dạy học, vận động người dân chưa biết chữ đi học và trực tiếp dạy chữ cho người dân tại địa phương. Trong thời gian hoạt động cách mạng, cụ Thọ từng bị địch bắt, đày ra nhà tù Côn Đảo. Sau khi được trao trả tự do, cụ tiếp tục tham gia chính quyền và giữ nhiều chức vụ như Trưởng tiểu ban Cán bộ (Ban Đảng vụ) Thành uỷ Hải Phòng, Trưởng phòng Kế hoạch tổng hợp Ngân hàng tỉnh Hải Dương (cũ), Trưởng Ngân hàng Nhà nước thị xã Hải Dương (cũ).

Những chứng nhân lịch sử mùa thu năm ấy chính là kho “tư liệu sống” để mở cánh cửa trở về với những ngày tháng đầy rực lửa, nơi tự do không phải điều hiển nhiên mà là kết tinh từ máu, nước mắt và ý chí quật cường của cả dân tộc.