Sau một tháng vận hành, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tại Việt Nam đã cho thấy những tín hiệu tích cực đầu tiên. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều xã, phường vẫn đang lúng túng trước thẩm quyền mới, thiếu hụt nhân lực chuyên môn. Nghịch lý càng rõ hơn khi nhiều xã, phường vừa mới tiếp nhận thêm hơn 1.000 nhiệm vụ (từ cấp huyện chuyển về) sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, trong khi đội ngũ cán bộ thì vẫn mỏng, thiếu hụt cả về số lượng lẫn chuyên môn.

Để tháo gỡ "nút thắt" này, một làn sóng biệt phái cán bộ từ trung ương xuống địa phương, từ tỉnh xuống xã đang diễn ra mạnh mẽ với tinh thần "cầm tay chỉ việc," hứa hẹn mang lại những đột phá trong vận hành bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp.

Khuyến khích "cầm tay chỉ việc" cho cấp xã

Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 7/2025, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà đã thẳng thắn chỉ ra những thách thức sau một tháng vận hành mô hình mới. Dù mang lại sự hài lòng cho người dân, bộ máy vẫn còn bất cập như đội ngũ cán bộ cấp xã chưa đồng bộ, "vừa thừa vừa thiếu", chất lượng chưa đáp ứng yêu cầu và thẩm quyền mới.

Để khắc phục, Bộ trưởng Nội vụ cho biết Bộ Nội vụ khuyến khích các địa phương cử cán bộ chuyên môn cấp tỉnh như tài chính, tư pháp, địa chính, công nghệ thông tin... hỗ trợ, "cầm tay chỉ việc" cho cấp xã. Cách làm này đã được triển khai hiệu quả tại một số địa phương như Đà Nẵng, Lâm Đồng, giúp bộ máy cấp xã vận hành trơn tru, chuyên nghiệp hơn ngay từ giai đoạn đầu.

Trong bối cảnh nhiều địa phương còn gặp nhiều vướng mắc với mô hình mới, Lâm Đồng đã có động thái quyết liệt khi biệt phái 730 cán bộ, công chức, viên chức cấp tỉnh về các xã trong vòng 3 tháng. Con số này không chỉ ấn tượng về quy mô mà còn thể hiện quyết tâm "không để xã nào bị bỏ lại phía sau" trong quá trình chuyển đổi.

Địa phương không gọi đây là “chi viện”, mà gọi đúng bản chất là biệt phái - một hình thức điều động có mục tiêu rõ ràng, thời gian cụ thể, nhiệm vụ thiết thực và trách nhiệm ràng buộc.

Đáng chú ý, trong 260 công chức, viên chức được biệt phái, nhiều người là thạc sĩ, đang đảm trách vai trò tham mưu chiến lược ở các sở, ngành. Việc họ sẵn sàng rời “văn phòng máy lạnh” để xuống cơ sở thực hiện “3 cùng”, tìm cách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đồng hành với chính quyền và người dân ở cơ sở là điều rất đáng quý, rất thiết thực. Những cán bộ biệt phái này không chỉ giúp xã, phường tháo gỡ các điểm nghẽn trong công tác chuyên môn mà còn góp phần xây dựng lại tác phong làm việc chuẩn mực, liêm chính, hiệu quả - điều vốn rất khó nếu chỉ nói suông. Đây là một bước đi đầy thực chất trong tư duy “lấy cơ sở làm gốc” của Lâm Đồng.

Những cán bộ được cử đi không chỉ mang theo chuyên môn mà còn có nhiệm vụ truyền đạt kinh nghiệm, đào tạo tại chỗ để cán bộ cơ sở có thể "tự chủ" trong thời gian sớm nhất.

Đối với lĩnh vực “nóng” là đất đai, nhiều địa phương đã biệt phái cán bộ tỉnh xuống xã để kịp thời tháo gỡ vướng mắc cho cấp xã. Điển hình là tại Quảng Trị, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Trị, cho biết đơn vị này sẽ cử khoảng 40 cán bộ có chuyên môn hỗ trợ các xã trên địa bàn giải quyết công việc trong lĩnh vực đất đai. Trong đó, 35 cán bộ được phân công về 35 xã có dự án đường sắt tốc độ cao đi qua để hỗ trợ các nội dung như quản lý đất đai, giải phóng mặt bằng, định giá đất, những vấn đề mà chính quyền cấp xã đang gặp khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện.

Tỉnh Lào Cai tăng cường, biệt phái 50 cán bộ, công chức, viên chức cấp tỉnh về làm việc tại các xã, phường trên địa bàn, nhằm tăng cường nguồn nhân lực có trình độ, năng lực, kinh nghiệm giúp cấp ủy, chính quyền cấp xã tổ chức thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ theo mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Trong đó, những cán bộ, công chức, viên chức đang công tác tại sở, ban, ngành, đơn vị sự nghiệp cấp tỉnh đang giữ chức vụ lãnh đạo cấp phòng hoặc được quy hoạch cấp phòng trở lên được biệt phái về cơ sở sẽ giữ chức danh lãnh đạo, quản lý tại các xã, phường.

Cán bộ, công chức, viên chức đang công tác tại sở, ban, ngành, đơn vị sự nghiệp cấp tỉnh không giữ chức vụ được biệt phái về làm công việc chuyên môn tại các xã, phường là những cán bộ, công chức, viên chức được đánh giá có phẩm chất đạo đức, trình độ chuyên môn, năng lực kinh nghiệm công tác; có triển vọng và chiều hướng phát triển tốt về làm công việc chuyên môn tại các xã, phường. Thời gian biệt phái ít nhất là 3 năm.

Cán bộ trung ương "xuống thuyền" cùng địa phương

Không chỉ là chủ trương, biệt phái cán bộ còn là một mệnh lệnh quyết liệt từ người đứng đầu Chính phủ. Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu mỗi bộ, ngành phải cử cán bộ xuống địa phương theo chu kỳ 3 tháng/lần.

Người đứng đầu Chính phủ yêu cầu việc cử cán bộ xuống địa phương theo chu kỳ, khi nào việc ở cơ sở, việc dưới tỉnh nhuần nhuyễn thì quay vòng. Đây được xem là một giải pháp nhằm triển khai và nâng cao hiệu quả của cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy, vận hành mô hình chính quyền địa phương trơn tru hơn.

Trong Thông báo số 412/TB-VPCP ngày 11/8/2025 của Văn phòng Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đề nghị các bộ, cơ quan ngang bộ tăng cường cử các tổ công tác xuống địa phương để nắm tình hình vận hành chính quyền các cấp, nhất là cấp xã để kịp thời hướng dẫn, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trong quá trình vận hành của chính quyền cơ sở; thực hiện trong tháng 8/2025.

Bộ Nội vụ là cơ quan đầu tiên thông báo sẽ đưa cán bộ biệt phái về các địa phương. Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết sẽ lựa chọn 34 cán bộ có năng lực, trình độ, tâm huyết, trách nhiệm đưa về địa phương, hỗ trợ các tỉnh thành trong ba tháng. Trong đợt này, bộ sẽ lựa chọn những người tiêu biểu, bảo đảm thực hiện được các nhiệm vụ liên quan việc triển khai thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, không chỉ ở lĩnh vực đang phụ trách.

Bộ Công thương cũng quyết định cử 34 lãnh đạo cấp cục, vụ trực tiếp về địa phương để cùng chính quyền cơ sở tháo gỡ khó khăn...

Câu chuyện biệt phái cán bộ không đơn thuần là giải pháp tình thế, mà đang trở thành "chìa khóa" vận hành chính quyền địa phương 2 cấp hiệu quả.

Như Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh, yếu tố nền tảng chính là thay đổi tư duy quản trị: "Hơn lúc nào hết, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp đòi hỏi phải chuyển từ tư duy hành chính truyền thống sang tư duy chủ động, kiến tạo, phát triển, hiện đại và chuyên nghiệp".

Làn sóng biệt phái cán bộ về cơ sở lần này không chỉ là một đợt tăng cường nhân lực, mà sẽ còn là một cơ hội để rèn luyện đội ngũ, thay đổi tư duy và xây dựng một nền hành chính hiệu quả, gần dân, sát dân. Quy định số 80-QĐ/TW ngày 18/8/2022 của Ban Chấp hành Trung ương quy định quy trình điều động, biệt phái cán bộ.