Phát huy truyền thống cách mạng, xây dựng chính quyền kiến tạo, gần dân, vì dân

80 năm đồng hành đất nước

Sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa nhanh chóng bắt tay vào công cuộc tổ chức lại bộ máy nhà nước, xác lập hệ thống chính quyền từ Trung ương đến địa phương. Theo Hiến pháp năm 1946 - bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam mới, hệ thống chính quyền các cấp chính thức được xác lập, trong đó cấp huyện giữ vai trò hạt nhân quan trọng trong tổ chức bộ máy hành chính.

Trong giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, chính quyền địa phương 3 cấp đóng vai trò nòng cốt trong xây dựng lực lượng kháng chiến, giữ vững hậu phương, tạo nền tảng vững chắc cho tiền tuyến. Cấp huyện nổi bật với vai trò linh hoạt trong điều hành, tổ chức sản xuất, huy động lực lượng và bảo đảm an ninh chính trị, trật tự xã hội tại cơ sở.

Bước sang thời kỳ đổi mới (từ năm 1986), hệ thống chính quyền địa phương tiếp tục phát huy vai trò chủ động, tích cực trong chỉ đạo phát triển kinh tế - xã hội, thu hút đầu tư, triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia và đảm bảo thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ theo quy định của Hiến pháp và pháp luật.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo của Nhà nước, Quốc hội và Chính phủ, chính quyền địa phương 3 cấp không ngừng đổi mới phương thức hoạt động, đồng hành với nhân dân, góp phần đưa đất nước phát triển vượt bậc trong nhiều lĩnh vực. Cấp huyện kiên cường, trách nhiệm, tận tụy với trọng trách lớn lao, hoàn thành xuất sắc vai trò "cầu nối" giữa tỉnh và cơ sở trong suốt gần 80 năm qua.

Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà, chính quyền địa phương 3 cấp hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử, để hôm nay đất nước có được những thành tựu to lớn, vững bước bước vào kỷ nguyên phát triển mới. Đây là tiền đề quan trọng để xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tinh gọn, hiện đại, hiệu quả.

Với mục tiêu đổi mới tổ chức bộ máy hành chính, tạo lập nền hành chính hiện đại, chuyên nghiệp, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, Đảng và Nhà nước ban hành nhiều văn bản quan trọng, nổi bật là Nghị quyết 202/2025/QH15 của Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh. Theo đó, từ ngày 1/7/2025, hệ thống chính quyền địa phương chuyển từ 3 cấp (tỉnh, huyện, xã) xuống còn 2 cấp (tỉnh, xã). Đồng thời, số lượng đơn vị hành chính được tinh gọn đáng kể: từ 63 tỉnh, thành phố xuống còn 34 (gồm 28 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương).

Đưa chính quyền đến gần dân hơn

Tại thành phố Hải Phòng (đơn vị hành chính mới sau khi hợp nhất với tỉnh Hải Dương cũ) hiện còn 114 xã, phường, đặc khu, giảm hơn 2/3 so với trước đây. Song song với đó, đội ngũ cán bộ, công chức tại cơ sở được kiện toàn cả về số lượng và chất lượng.

Trước kia, mỗi xã chỉ có từ 20 - 25 cán bộ, công chức, nhiều nơi còn thiếu hụt nhân lực và năng lực chuyên môn. Nay, sau sắp xếp, mỗi xã, phường có trung bình 60 cán bộ, công chức, trong đó nhiều người từng giữ vị trí lãnh đạo, chuyên viên cao cấp tại các cơ quan cấp huyện, tỉnh trước đây. Điều này góp phần nâng cao chất lượng điều hành và khả năng giải quyết công việc trực tiếp cho người dân.

Tại xã Phú Thái hiện có 86 cán bộ, công chức, viên chức. 100% người có trình độ đại học trở lên. Bí thư Đảng ủy xã Nguyễn Hữu Thông cho biết, thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là thách thức nhưng đồng thời cũng là cơ hội để đội ngũ cán bộ thể hiện năng lực. Khi cấp huyện không còn, cấp xã phải chủ động, mạnh dạn hơn, làm tốt các nhiệm vụ phức tạp như quản lý đất đai, ngân sách, đầu tư công, y tế, giáo dục.

Còn theo đại diện lãnh đạo UBND phường Lê Chân, tổ chức bộ máy theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp có mục tiêu lớn nhất là hướng đến chính quyền thân thiện, gần dân. Với đội ngũ cán bộ hiện có, phường hoàn toàn có khả năng tiếp nhận khối lượng công việc lớn và phục vụ nhân dân tốt hơn. Sự hỗ trợ, chia sẻ giữa các bộ phận chuyên môn giúp cải thiện rõ rệt hiệu quả công vụ.

Cùng với việc sắp xếp lại tổ chức bộ máy, một yếu tố quan trọng được nhấn mạnh là thay đổi tư duy và phương pháp làm việc. Tại nhiều địa phương, chính quyền cơ sở chú trọng tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng hành chính, tăng cường đối thoại với nhân dân, thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý. Việc lắng nghe ý kiến người dân, xử lý kịp thời các phản ánh, kiến nghị được triển khai đồng bộ, tạo chuyển biến tích cực trong quan hệ giữa chính quyền và người dân. Mô hình “chính quyền phục vụ” từng bước được định hình rõ nét hơn tại cấp cơ sở.

Sau gần 2 tháng thực hiện hợp nhất tỉnh Hải Dương và thành phố Hải Phòng, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được vận hành thông suốt, hiệu lực, hiệu quả. Tại hội nghị trực tuyến mới đây với thường trực đảng ủy các xã, phường, đặc khu, đồng chí Bí thư Thành ủy Lê Tiến Châu đánh giá cao tinh thần trách nhiệm và sự nỗ lực của hệ thống chính trị toàn thành phố trong giai đoạn chuyển tiếp quan trọng này. Việc hợp nhất cấp tỉnh và vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp ở Hải Phòng bước đầu tạo được niềm tin, sự phấn khởi trong nhân dân. Bộ máy được kiện toàn, tinh gọn; tinh thần phục vụ của cán bộ, công chức có chuyển biến rõ rệt, từ thực hiện nghĩa vụ hành chính sang phục vụ người dân.

Từ thực tiễn tại các địa phương sau sáp nhập cho thấy, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp bước đầu vận hành ổn định, hiệu quả cao. Đây không chỉ là giải pháp tinh gọn bộ máy mà còn là bước đột phá để nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân, xây dựng nền hành chính chuyên nghiệp, liêm chính, hiện đại, gần dân, vì dân, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững.