Quản lý thiết bị bay không người lái trên ruộng đồng
Lợi ích phun thuốc bảo vệ thực vật bằng drone
Nếu trước kia hình ảnh máy bay không người lái phun thuốc bảo vệ thực vật chỉ xuất hiện ở đồng bằng sông Cửu Long – nơi những cánh đồng lúa gạo bạt ngàn thì nay nông dân Hải Phòng cũng đã hiện thực hóa “giấc mơ” này.
Đợt sâu cuốn lá nhỏ lứa 6 bùng phát cuối tháng 8, đầu tháng 9/2025 là minh chứng rõ nét. Để cứu mùa màng, Chi cục Trồng trọt và bảo vệ thực vật Hải Phòng tập trung tuyên truyền, hướng dẫn nông dân phòng trừ sâu bệnh cho lúa.
Cùng với sự vào cuộc của cơ quan chuyên môn, người dân cũng rốt ráo tìm thuê các công nghệ, kỹ thuật tốt nhất để phòng trừ sâu bệnh, trong đó nhiều người nông dân thuê dịch vụ phun thuốc bằng drone. Ông Trần Đình Hải, xã Việt Khê cho biết: “Trước đây phun thuốc thủ công rất vất vả. Giờ dùng máy bay, thuốc phun đều, lúa đòng to và khỏe hơn hẳn. Tôi tiết kiệm được nhiều công sức và thời gian".
Tương tự, tại thôn Kinh Lương 4, xã Tân Minh, chiều 19/9 vừa qua, ông Nguyễn Hữu Thành cũng tổ chức phun thuốc trừ sâu cuốn lá nhỏ lứa 6, sâu đục thân 2 chấm bằng máy bay không người lái. Được biết, từ đầu năm 2025, ông Thành thuê lại 24 mẫu ruộng của bà con nông dân địa phương, ứng dụng cơ giới hóa vào toàn bộ quy trình sản xuất, trong đó có việc sử dụng drone trong phun thuốc trừ sâu trên toàn bộ cánh đồng.
Theo các nghiên cứu thực tiễn, phun thuốc bằng drone giúp giảm tới 70% lượng nước, tiết kiệm 50% lượng thuốc bảo vệ thực vật mà hiệu lực phòng trừ vẫn tương đương, thậm chí tốt hơn cách phun thủ công. Tốc độ phun nhanh gấp 30 lần, giảm bớt gánh nặng thiếu nhân công, đồng thời hạn chế rủi ro nông dân phải tiếp xúc trực tiếp với hóa chất độc hại.
Khi rủi ro “cất cánh”
Song công nghệ hiện đại không đồng nghĩa an toàn tuyệt đối. Theo khảo sát của phóng viên, việc vận hành drone hiện nay phần nhiều do cá nhân hoặc dịch vụ tự phát, thiếu chuẩn hóa về thuốc, quy trình bay hay đào tạo người điều khiển, từ đó phát sinh các sự cố trong thực tiễn.
Đơn cử vụ việc xảy ra ngày 23/8/2025 tại xã Kiến Minh là một minh chứng. Ông Vũ Văn Đoán thuê người phun thuốc bằng drone. Tuy nhiên quá trình bay, người điều khiển drone bay sai kỹ thuật, độ cao, hướng gió khiến lượng lớn thuốc trừ sâu theo gió thổi tạt sang ruộng trồng đào cảnh của ông Hoàng Văn Nhất ở liền kề. Hậu quả, hơn 80 gốc đào bị hư hại toàn bộ ngọn, cháy lá không thể trổ hoa ngay trước vụ Tết, phát sinh phức tạp về an ninh trật tự tại địa phương.
Không chỉ mất mùa, mất cây, rủi ro từ drone còn đe dọa tính mạng hay nhiều nguy hiểm khác. Tháng 11/2024, tại Kiên Giang (cũ), ông B.V.T. tử vong sau khi va chạm xe máy với drone đang bay. Trước đó, tháng 10/2024, tại Long An (cũ), một drone phun thuốc va vào đường dây điện 110kV, khiến 76.000 hộ dân mất điện diện rộng.
Những sự cố ấy cho thấy nghịch lý: Công nghệ mang lại lợi ích, nhưng nếu sử dụng thiếu kiểm soát có thể trở thành mối đe dọa cho cả sản xuất, đời sống và tính mạng con người.
Cần chuẩn hóa quản lý drone
Về pháp lý, hoạt động sử dụng drone phun thuốc bảo vệ thực vật hiện chịu sự điều chỉnh của nhiều ngành: Hàng không dân dụng, quốc phòng và nông nghiệp. Từ ngày 1/7/2025, theo Luật Phòng không nhân dân 2024, drone phải đăng ký hợp lệ trước khi sử dụng. Người điều khiển bắt buộc qua đào tạo, sát hạch và có giấy phép. Thiết bị cần kiểm định chất lượng, có nguồn gốc hợp pháp và được cấp phép bay. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng ban hành tiêu chuẩn khảo nghiệm thuốc bảo vệ thực vật bằng drone (TCCS 830:2022).
Tuy nhiên, các quy định chủ yếu tập trung vào khía cạnh “được bay” hơn là quản lý toàn diện. Những câu hỏi quan trọng vẫn bỏ ngỏ: Thuốc nào được phun bằng drone, cây trồng nào phù hợp, ai chịu trách nhiệm bồi thường khi xảy ra sự cố, cơ chế bảo hiểm rủi ro ra sao?
Luật sư Nguyễn Thị Thùy, Trưởng Văn phòng luật sư Lam Sơn, nhận định hoạt động phun thuốc bằng drone cần được xem là hoạt động có điều kiện đặc thù, phải có nghị định riêng. Người vận hành phải có chứng chỉ; thiết bị được kiểm định, đăng ký nguồn gốc; thuốc thuộc danh mục cho phép và đặc biệt phải có bảo hiểm, cơ chế bồi thường rõ ràng khi xảy ra thiệt hại.
Thực tế cho thấy, việc tuân thủ quản lý thiết bị không người lái chưa nghiêm. Chính quyền cơ sở nhiều nơi còn lúng túng, trong khi drone đã phổ biến nhanh chóng. Ông Đỗ Thái Quyến, Phó trưởng Phòng Kinh tế xã Kiến Minh thông tin: "Vụ việc người điều khiển máy bay không người lái phun thuốc trừ sâu, khiến hư hỏng hoa màu của hộ bên cạnh là trường hợp đầu tiên xảy ra trên địa bàn xã liên quan đến drone. Chúng tôi đã yêu cầu người điều khiển drone cung cấp các giấy tờ liên quan về giấy phép bay cũng như các giấy tờ liên quan đến thiết bị bay theo quy định để làm căn cứ giải quyết vụ việc trên".
Drone phun thuốc bảo vệ thực vật là xu thế tất yếu, góp phần tăng năng suất lao động, cũng là cơ giới hóa, ứng dụng tiến bộ khoa học - công nghệ trong nông nghiệp theo đúng định hướng của thành phố. Tuy nhiên, từ sự cố nói trên cho thấy, nếu không chuẩn hóa quản lý, công nghệ này có thể trở thành “con dao hai lưỡi”, gây tổn thất về kinh tế, sức khỏe, thậm chí cả tính mạng. Cơ sở pháp lý đã có, mong rằng các đơn vị chức năng cần thể hiện tinh thần trách nhiệm cao trong việc quản lý, giám sát, kiểm tra và xử lý vi phạm trong hoạt động bay không người lái.
Cần yêu cầu bắt buộc những người tham gia vận hành thiết bị bay không người lái phải được đào tạo qua các lớp huấn luyện. Muốn điều khiển thiết bị phải qua khâu sát hạch, kiểm tra. Phương tiện cũng cần bảo đảm chất lượng bằng phương pháp kiểm định, có nguồn gốc, xuất xứ hợp lệ. Tuyệt đối không cấp phép cho các thiết bị mua bán trôi nổi, không rõ xuất xứ.
