Đổi mới để giám sát, phản biện xã hội hiệu quả và gần dân hơn

Từ đầu nhiệm kỳ 2024 - 2029 đến nay, Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố luôn phát huy vai trò “cầu nối” giữa Đảng, chính quyền với nhân dân; tích cực triển khai các chương trình giám sát, phản biện xã hội ngày càng thiết thực, hiệu quả cao. Đồng chí Nguyễn Đức Tuấn, Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Phó chủ tịch Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Hải Phòng trao đổi với phóng viên Báo và phát thanh, truyền hình Hải Phòng về nội dung này.

- Đồng chí cho biết, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, hoạt động giám sát được MTTQ Việt Nam các cấp thành phố triển khai và đạt kết quả như thế nào?

- Từ năm 2024 đến nay, hoạt động giám sát của MTTQ Việt Nam các cấp thành phố được triển khai bài bản, với 710 cuộc giám sát, trong đó, MTTQ thành phố tổ chức 68 cuộc. Nội dung giám sát tập trung vào nội dung, lĩnh vực nhân dân quan tâm như: hỗ trợ khắc phục hậu quả bão Yagi, cấp nước sạch nông thôn, xóa nhà tạm, nhà dột nát đối với hộ nghèo, hộ cận nghèo.

Bên cạnh đó còn tăng cường giám sát việc thu, quản lý, sử dụng các khoản thu ngoài ngân sách trong trường tiểu học, giám sát người đứng đầu chính quyền địa phương; các vụ việc phức tạp, kéo dài còn vướng mắc liên quan đến lĩnh vực đất đai…

Các kiến nghị sau giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận, các tổ chức chính trị - xã hội đã góp phần hoàn thiện cơ chế chính sách của thành phố, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thi hành pháp luật. Trong đó, nhiều kiến nghị được Thường trực Thành ủy, UBND thành phố chỉ đạo kịp thời, đạt hiệu quả cao.

Cụ thể, qua giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu trong hoạt động du lịch, MTTQ thành phố kiến nghị thành phố cần quan tâm đầu tư xây dựng hệ thống thoát nước, hệ thống xử lý nước thải tại các địa phương, khu du lịch của thành phố; đánh giá, xác định sức chứa, khả năng chịu tải môi trường du lịch Cát Bà; bổ sung kinh phí thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường cho địa phương.

Đồng thời, kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành Thông tư quy định định mức kinh tế kỹ thuật hoạt động thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Kết quả, UBND thành phố có Văn bản 1935 chỉ đạo giải quyết kiến nghị của MTTQ; Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành Thông tư 35 ban hành Quy chuẩn kỹ thuật thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Qua giám sát việc thực hiện Luật Tiếp công dân, Luật Tố cáo, Luật Khiếu nại, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở và trách nhiệm của người đứng đầu trong thực hiện nhiệm vụ tại các địa phương, đơn vị, MTTQ thành phố kiến nghị người đứng đầu chính quyền địa phương, đơn vị cần thực hiện nghiêm lịch tiếp công dân, trực tiếp tiếp công dân đầy đủ theo quy định, hạn chế việc người đứng đầu tiếp không có công dân đến; thực hiện tốt việc giải quyết khiếu nại, tố cáo theo thẩm quyền...; tăng cường tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ đội ngũ cán bộ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, tăng cường thanh, kiểm tra công vụ; quan tâm hơn nữa chế độ, chính sách với cán bộ tiếp công dân các cấp.

Từ kiến nghị, Chủ tịch UBND thành phố ban hành Chỉ thị 15 về tăng cường công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh trên địa bàn thành phố Hải Phòng.

MTTQ Việt Nam các cấp thành phố tham gia đầy đủ, trách nhiệm các cuộc giám sát của HĐND các cấp, kiểm sát, kiểm tra của Viện Kiểm sát nhân dân và các cơ quan liên quan. Đồng thời, triển khai hiệu quả cao Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, phát huy tốt vai trò của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng trong hoạt động kiểm tra, giám sát tại địa phương.

Ban Thanh tra nhân dân giám sát 2.379 cuộc, kiến nghị 2.026 vụ việc, trong đó, 1.895 vụ việc được cơ quan có thẩm quyền giải quyết. Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng giám sát 1.047 cuộc, kiến nghị 99 vụ việc, trong đó, 82 vụ việc được cơ quan có thẩm quyền giải quyết.

- Cùng với hoạt động giám sát, đồng chí thông tin rõ hơn về những kết quả nổi bật của công tác phản biện xã hội?

- Phản biện xã hội được đánh giá là kênh thể hiện rõ trách nhiệm và trí tuệ của Mặt trận tham gia xây dựng Đảng, chính quyền. Từ năm 2024 đến nay, MTTQ các cấp tham gia góp ý 2.581 dự thảo văn bản của cấp ủy Đảng, chính quyền cùng cấp, tổ chức 111 cuộc phản biện xã hội, trong đó, MTTQ Việt Nam thành phố tổ chức 17 cuộc.

Nội dung tập trung vào phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, triển khai thi hành Luật Đất đai 2024, chính sách an sinh xã hội; phản biện các dự thảo quan trọng như: quy định dạy thêm, học thêm; quy định quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì kết cấu hạ tầng đường bộ; một số chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp, thủy sản giai đoạn 2026 - 2030.

Hoạt động phản biện xã hội được quan tâm đầu tư, từ lựa chọn nội dung, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện đạt yêu cầu về số lượng văn bản được Thành ủy giao. Chất lượng cũng từng bước nâng cao khi có một số chuyên gia Bộ Tư pháp, Trường đại học Hải Phòng tham gia phản biện nhiều vấn đề có cơ sở khoa học, tính thuyết phục cao hơn.

Điều đáng mừng là sau khi thực hiện phản biện xã hội, hầu hết ý kiến phản biện của MTTQ được các cơ quan chủ trì xây dựng dự thảo tiếp thu, sửa đổi hoàn thiện trước khi trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Đây là minh chứng rõ nét cho vai trò của MTTQ trong việc bảo đảm tiếng nói của nhân dân được lắng nghe trong từng chính sách.

- MTTQ thành phố có những đổi mới như thế nào để thực hiện tốt công tác giám sát, phản biện xã hội?

- Có thể thấy, công tác giám sát, phản biện xã hội được thực hiện bài bản, tăng về số lượng, chất lượng, hiệu quả từng bước được nâng cao. Có được kết quả trên, trước hết phải bảo đảm thực hiện tốt dân chủ ở cơ sở.

Thời gian qua, MTTQ thành phố huy động và tập hợp đội ngũ chuyên gia thuộc nhiều lĩnh vực, cán bộ có kiến thức chuyên sâu, phát huy cao nhất vai trò của Hội đồng tư vấn, những cá nhân tiêu biểu, người có uy tín trong cộng đồng.

Trong quá trình giám sát, các đoàn giám sát sử dụng nhiều hình thức thu thập thông tin và đánh giá, như yêu cầu đơn vị cung cấp báo cáo bằng văn bản, nắm bắt tình hình qua nhiều kênh dư luận và thông tin từ các tổ chức chính trị - xã hội.

Với những tập thể, cá nhân, cơ quan, đơn vị chưa thực hiện hoặc thực hiện chưa nghiêm túc kết luận, kiến nghị, đoàn giám sát tiến hành tái giám sát nhằm bảo đảm trách nhiệm và nâng cao hiệu lực của hoạt động giám sát.

Ngoài ra, Mặt trận cũng chú trọng đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng giám sát, phản biện xã hội cho cán bộ cơ sở, hướng tới xây dựng đội ngũ cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên”, có tư duy độc lập, lập luận thuyết phục.

- Đâu là những khó khăn, hạn chế trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội, thưa đồng chí?

- Dù đạt nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên, công tác giám sát, phản biện còn một số hạn chế, khó khăn. Trước hết, thời gian thực hiện chương trình giám sát phản biện xã hội năm 2024 và 2025 bị rút ngắn, do phải khắc phục hậu quả bão Yagi và tập trung cao cho công tác tổ chức đại hội MTTQ các cấp nhiệm kỳ 2024 - 2029, cũng như sắp xếp tổ chức, bộ máy, thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp.

Thời gian tổ chức một hoạt động phản biện xã hội cần tuân thủ quy trình nhiều bước, trong khi các cơ quan được giao chủ trì xây dựng dự thảo đề nghị tham gia góp ý trong thời gian ngắn, khiến chất lượng phản biện bị hạn chế. Bên cạnh đó, mức chi thù lao hỗ trợ, đặt hàng đối với chuyên gia phản biện xã hội tương đối thấp, chưa tương xứng với công sức, trí tuệ chuyên gia. Kinh phí dành cho Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng theo Nghị định 29/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định mức chi ít nhất 10 triệu đồng/năm/xã, nhưng một số địa phương chưa thực hiện.

- Trước những hạn chế này, MTTQ thành phố có giải pháp và kiến nghị gì để nâng cao chất lượng hoạt động trong nhiệm kỳ 2025 - 2030?

- Với mục tiêu nâng cao tính chuyên nghiệp và chiều sâu trong từng hoạt động giám sát, phản biện xã hội, thời gian tới, MTTQ thành phố tăng cường phối hợp các cơ quan chuyên môn, tổ chức chính trị - xã hội thành viên xây dựng chương trình giám sát, phản biện xã hội toàn khóa và từng năm.

Đổi mới cách lựa chọn nội dung giám sát, phản biện, tiếp tục tập trung vào các vấn đề nhân dân quan tâm, những chính sách mới, tác động lớn như: nhà ở xã hội, chuyển đổi số, bảo vệ môi trường, an sinh xã hội…, tránh dàn trải, bảo đảm trọng tâm, trọng điểm.

Mặt khác, MTTQ thành phố đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong công tác giám sát, phản biện xã hội thông qua hệ sinh thái “Mặt trận số”, tích hợp nền tảng điều hành Hpnet, cơ sở dữ liệu điện tử, phần mềm “hội nghị không giấy tờ”, giúp quản lý văn bản, tổng hợp ý kiến phản biện, kiến nghị của nhân dân nhanh chóng, chính xác.

MTTQ thành phố đề nghị UBND thành phố chỉ đạo các sở, ngành tuân thủ đầy đủ quy trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, nhất là thời gian dành cho hoạt động phản biện xã hội, bảo đảm ít nhất 30 ngày lấy ý kiến đối với văn bản quy phạm pháp luật và ít nhất 15 ngày với các văn bản khác ngay từ khi đăng tải trên Cổng thông tin điện tử.

MTTQ cũng kiến nghị UBND thành phố giao Sở Nội vụ sớm hoàn thiện, trình HĐND ban hành nghị quyết về cơ chế thu nhập đặc thù cho chuyên gia, nhà khoa học của thành phố, trong đó, áp dụng mức thu nhập đối với chuyên gia tham gia phản biện xã hội. Đồng thời, đề nghị Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy bổ sung tiêu chí đánh giá việc thực hiện kiến nghị sau giám sát, phản biện và giải quyết kiến nghị cử tri vào bộ tiêu chí đánh giá dân chủ ở cơ sở của các sở, ngành và đơn vị thuộc UBND thành phố.

- Trân trọng cảm ơn đồng chí!