Xây dựng mô hình chủ nghĩa xã hội gắn với con người xã hội chủ nghĩa tại Hải Phòng: Những điều đã thấy - Bài 1: Kinh tế phát triển, đời sống đổi thay
Thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị Trung ương 10 (khóa XIII) về nhiệm vụ xây dựng mô hình chủ nghĩa xã hội gắn với con người xã hội chủ nghĩa trong thực tiễn Việt Nam, Hải Phòng được chọn là một trong những địa phương đi đầu cả nước triển khai nghiên cứu và hoàn thiện mô hình thí điểm.
Trên cơ sở Thông báo số 110-TB/VPTW ngày 20/11/2024 của Văn phòng Trung ương Đảng, Thành ủy Hải Phòng khẩn trương xây dựng Đề án “Xây dựng mô hình chủ nghĩa xã hội gắn với con người xã hội chủ nghĩa tại thành phố Hải Phòng giai đoạn 2025 – 2030 và những năm tiếp theo” với tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng”; vừa xây dựng đề án, vừa triển khai thực hiện trên thực tế. Chỉ trong thời gian ngắn, nhiều khía cạnh của chủ nghĩa xã hội tại Hải Phòng đã từng bước được hiện thực hóa, trước hết ở lĩnh vực kinh tế và đời sống nhân dân.
Kinh tế phát triển - nền tảng cho mô hình chủ nghĩa xã hội
Đồng chí Bí thư Thành uỷ Hải Phòng Lê Tiến Châu từng nhấn mạnh: Mô hình chủ nghĩa xã hội không phải là một khuôn mẫu cứng nhắc, mà là hệ thống giá trị, giải pháp tổ chức đời sống phù hợp với thực tiễn Việt Nam và Hải Phòng; trong đó, phát triển kinh tế là nhiệm vụ trọng tâm, bởi chỉ khi có tiềm lực kinh tế mạnh mới chăm lo tốt cho văn hóa, con người.
Thực tế, Hải Phòng đã có nền tảng khá vững chắc khi 10 năm liên tục tăng trưởng GRDP ở mức hai con số - một kỳ tích hiếm có. Khi hợp nhất với Hải Dương, mục tiêu tiếp tục duy trì đà tăng trưởng càng quan trọng, cấp thiết hơn. Bởi thành phố càng lớn thì quy mô kinh tế càng cần phải mở rộng để đáp ứng được các nhu cầu ngày càng cao của một đô thị lớn thứ 3 cả nước.
Sau hợp nhất với tỉnh Hải Dương, thành phố Hải Phòng mới có diện tích gần 3.200 km2; dân số hơn 4,6 triệu người và quy mô kinh tế lên tới 650.000 tỷ đồng, chỉ sau Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Đó là điểm xuất phát thuận lợi nhưng chưa phải là đích đến bởi nếu thực hiện mô hình xây dựng chủ nghĩa xã hội, Hải Phòng cần có tiềm lực cũng như quy mô kinh tế lớn mạnh hơn.
Năm 2025, dù phải gánh khối lượng công việc khổng lồ về sắp xếp địa giới, tổ chức bộ máy chính quyền hai cấp, Hải Phòng vẫn giữ được nhịp phát triển mạnh mẽ. 9 tháng đầu năm, GRDP tăng 11,59%, riêng quý III tăng 12,38%, cao thứ hai toàn quốc và đứng đầu trong 6 thành phố trực thuộc Trung ương.
Đó không chỉ là con số thống kê khô khan. Nó phản ánh nỗ lực phi thường của một thành phố đang biến thử thách thành cơ hội. Cảng biển nhộn nhịp, nhà máy sáng đèn, những đại công trường ở cả khu vực phía Đông và Tây thành phố. Tất cả đang minh chứng cho sức bật mới của Hải Phòng trong hành trình hiện thực hóa mô hình chủ nghĩa xã hội bằng chính nội lực của mình.
Theo UBND thành phố, toàn thành phố hiện có hơn 3.000 dự án đang triển khai, tổng kế hoạch vốn trên 39.000 tỷ đồng. Vốn đầu tư công đã giải ngân gần 24.400 tỷ đồng, đạt 68% kế hoạch Thủ tướng giao. Những công trình biểu tượng như Trung tâm Chính trị – Hành chính thành phố, Trung tâm Hội nghị – Biểu diễn, các khu đô thị mới, khu công nghiệp ven biển… đang hình thành diện mạo mới hiện đại, văn minh, xứng đáng là thành phố hàng đầu châu Á trong tương lai gần.
Song song với nội lực, Hải Phòng cũng phát huy mạnh mẽ ngoại lực. Năm 2025, thành phố đưa vào sử dụng 4 bến cảng nước sâu Lạch Huyện trị giá hơn 15.000 tỷ đồng bằng vốn doanh nghiệp. Những con tàu trọng tải lớn nhất thế giới cập bến Hải Phòng mang hàng hóa Việt Nam thẳng tới châu Âu, châu Mỹ là minh chứng rõ nét cho vị thế mới của thành phố Cảng.
Năm 2025, Hải Phòng cũng chính thức có Khu kinh tế ven biển phía Nam với rất nhiều lợi thế, cùng sự ra đời của Khu Thương mại tự do và sắp tới sẽ triển khai thực hiện các bến cảng tại Khu bến cảng và trung tâm logistics Nam Đồ Sơn. Thành phố đã thu hút 2 dự án đầu tiên vào Khu Kinh tế ven biển phía Nam là khu công nghiệp Tân Trào và Nhà máy Nhiệt điện LNG với tổng vốn đầu tư 182.000 tỷ đồng. Các khu đô thị mới hiện đại, văn minh liên tục mọc lên, cung cấp một quỹ nhà ở lớn cho thành phố, tạo lập môi trường đáng sống, thân thiện. Môi trường đầu tư kinh doanh không ngừng được cải thiện.
Dự và phát biểu tại lễ công bố các nghị quyết, quyết định của Trung ương về việc hợp nhất tỉnh Hải Dương và thành phố Hải Phòng, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh: Hải Phòng đang có không gian phát triển rộng mở, tối ưu hóa nguồn lực, cộng hưởng lợi thế để trở thành “cực tăng trưởng chủ chốt, dẫn dắt vùng và đất nước”. Đó cũng là minh chứng cho bước đi đúng đắn trong việc “xây dựng chủ nghĩa xã hội gắn với con người xã hội chủ nghĩa” - lấy phát triển kinh tế làm nền tảng để chăm lo cho đời sống nhân dân.
Thành quả đến với người dân - thước đo của sự phát triển
Nếu phát triển kinh tế là trọng tâm thì chăm lo đời sống nhân dân chính là thước đo giá trị của mô hình chủ nghĩa xã hội. Từ các khu công nghiệp, khu đô thị mới cho tới nông thôn, hải đảo, thành quả tăng trưởng đang thực sự đến với từng người dân. Theo đồng chí Lê Trung Kiên, Phó chủ tịch UBND thành phố, các khu công nghiệp, khu kinh tế hiện tạo việc làm cho hơn 400.000 lao động với mức thu nhập bình quân trên 11 triệu đồng/người/tháng.
Gặp chúng tôi tại khu công nghiệp Tràng Duệ, chị Nguyễn Ngọc Lan, công nhân Công ty TNHH LG Display Việt Nam Hải Phòng phấn khởi cho biết: “Tôi đã làm ở đây 5 năm rồi. Thu nhập ổn định, chế độ tốt, nên rất yên tâm gắn bó lâu dài. Nhờ công việc này mà gia đình tôi có thể lo cho con cái học hành, cuộc sống cũng đủ đầy hơn trước”.
Một công nhân khác ở khu công nghiệp Tràng Duệ, anh Nguyễn Văn Tâm chia sẻ niềm vui lớn nhất mà anh vừa có được. “Tôi vừa được xét mua căn hộ 26 m² trong dự án nhà ở xã hội Evergreen, ngay đối diện khu công nghiệp. Chỉ hơn 400 triệu đồng thôi nhưng đó là giấc mơ an cư của cả đời tôi”, anh Tâm xúc động nói.
Đằng sau những con số là những câu chuyện đời thường ấm áp như vậy. Tại Hải Phòng, đã có 6.948 căn nhà ở xã hội hoàn thành trong 9 tháng năm 2025 theo đúng tiêu chí “3 tốt” mà đồng chí Bí thư Thành ủy Lê Tiến Châu chỉ đạo là vị trí tốt – chất lượng tốt – giá cả tốt. Hàng nghìn căn hộ dưới 1 tỷ đồng đã trao cơ hội để công nhân, người thu nhập thấp hiện thực ước mơ an cư, lạc nghiệp. Đây cũng là hiện thân sinh động của công bằng xã hội.
Thành quả phát triển kinh tế của Hải Phòng còn được khẳng định qua diện mạo đô thị và nông thôn đang đổi thay từng ngày. Từ những khu đô thị mới hiện đại, văn minh đến các xã nông thôn mới kiểu mẫu, nông thôn mới nâng cao, tất cả đều phản ánh sức sống và tầm nhìn phát triển của thành phố. Các công trình phúc lợi dân sinh, y tế, giáo dục, thể dục thể thao… được quan tâm đầu tư, trở thành điểm nhấn trong không gian sống của người dân.
Thành phố Hải Phòng và tỉnh Hải Dương trước đây cũng là những địa phương đi đầu cả nước về đầu tư cho y tế, giáo dục và các công trình phúc lợi công cộng. Hai địa phương còn đi đầu trong nghiên cứu, ban hành các cơ chế chính sách về an sinh xã hội – từ xây dựng, sửa chữa nhà ở cho người có công, hộ nghèo; nâng mức trợ cấp xã hội; các chính sách đãi ngộ học sinh giỏi, giáo viên giỏi, thu hút nhân tài; hỗ trợ học phí phổ thông, dạy nghề, phát triển thể thao và nâng cao năng lực ngành y tế.
Nhờ đó mà đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân từng bước được cải thiện và nâng cao. Quan tâm công tác giảm nghèo, thành phố Hải Phòng (cũ) đã không còn hộ nghèo từ năm 2024, trước 1 năm so với mục tiêu. Tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh Hải Dương cũ giảm từ 2,15% (năm 2021) xuống còn 0,96% (năm 2024), hộ cận nghèo giảm còn 1,3%. Ước hết năm 2025 giảm 4/5 số hộ nghèo so với đầu kỳ. Thu nhập bình quân đầu người tăng dần qua các năm, dự kiến năm 2025 đạt 7,32 triệu đồng/tháng, gấp 1,41 lần năm 2020...
Dấu ấn an sinh rõ nét của thành phố đó là “cán đích” sớm xóa nhà nhà tạm, nhà dột nát. Năm 2025, toàn thành phố Hải Phòng (mới) đã hỗ trợ xây dựng, sửa chữa 1.763 căn nhà, gồm 1.165 căn cho người có công, thân nhân liệt sĩ và 598 căn cho hộ nghèo, hộ cận nghèo. Tổng kinh phí thực hiện đạt hơn 313 tỷ đồng, trong đó ngân sách Trung ương 35,8 tỷ đồng, ngân sách địa phương 57,1 tỷ đồng, hộ gia đình đóng góp 215,2 tỷ đồng và nguồn xã hội hóa 5,7 tỷ đồng.
Những chính sách này đã mang lại cho người dân Hải Phòng cuộc sống sung túc, hạnh phúc, bình yên hơn; an sinh xã hội được bảo đảm, gia đình chính sách được chăm lo chu đáo. Đặc biệt, thành phố Hải Phòng mới đang phấn đấu tới năm 2028 không còn hộ nghèo – một mục thể hiện rõ bản chất nhân văn và ưu việt của mô hình chủ nghĩa xã hội mà thành phố đang kiến tạo.
Bà Đỗ Thị Hồng Tiến, con gái duy nhất của liệt sĩ Đỗ Văn Tú ở số nhà 52 phố Nguyên Hồng, phường An Biên cho biết: "Chúng tôi rất vui mừng, cảm động với những chính sách cho thấy sự quan tâm đặc biệt của thành phố với người có công và bảo đảm an sinh xã hội. Người dân Hải Phòng cảm nhận rõ sự đổi thay ấy không chỉ qua thu nhập mà qua cảm giác an tâm, tin tưởng vào chính quyền và tương lai thành phố”.
Đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm từng đánh giá tại cuộc làm việc với Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố Hải Phòng vào cuối năm 2024: “Hải Phòng đã đạt được những thành tựu mà nhiều địa phương khác chưa làm được khi cùng chung một bối cảnh và thể chế. Nhiều mô hình hay, kinh nghiệm tốt trong nhiều lĩnh vực là sáng kiến của Hải Phòng, cần được tổng kết và có thể áp dụng cho nhiều địa phương. Điều này có được là nhờ Đảng bộ và chính quyền thành phố Hải Phòng đã biết khơi dậy tinh thần dám nghĩ, dám làm của lãnh đạo thành phố; biết phát huy tiềm năng, chí khí, bản lĩnh, kiên nghị, thông minh và táo bạo vốn đã thành cốt cách của người Hải Phòng”.
Những đánh giá trên là sự ghi nhận và tin tưởng của đồng chí Tổng Bí thư vào con đường Hải Phòng đã chọn - con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội bắt đầu từ thực tiễn, vì con người. Khi thành quả tăng trưởng thực sự đến với từng hộ dân, khi công nhân, người yếu thế, học sinh nghèo… đều được thụ hưởng thì mô hình ấy không còn là khẩu hiệu mà đã trở thành hiện thực sống động. Một thành phố giàu đẹp, nhân văn, hiện đại đang hình thành từng ngày, nơi kinh tế, văn hóa, con người hòa quyện trong mục tiêu chung vì con người, do con người.
Với bản lĩnh, trí tuệ và tinh thần “Thành phố Cảng anh hùng – Xứ Đông văn hiến”, Hải Phòng đang từng bước khẳng định vị thế tiên phong trong hành trình hiện thực hóa mô hình chủ nghĩa xã hội gắn với con người xã hội chủ nghĩa. Mô hình mà thành phố là địa phương đi trước và còn là minh chứng sống động cho khát vọng phát triển của thành phố trong kỷ nguyên mới.
Nhiệm kỳ 2020 – 2025, Hải Phòng và Hải Dương đạt được nhiều kết quả nổi bật, toàn diện, tạo tiền đề vững chắc để bước vào nhiệm kỳ 2025 – 2030 với khát vọng phát triển nhanh, bền vững, vì con người, do con người và lấy con người làm trung tâm:
- Tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn Hải Phòng tăng liên tục 4 năm liền, vượt mốc 100.000 tỷ đồng, cả giai đoạn đạt 543.600 tỷ đồng, bình quân tăng 7,06%/năm, thu nội địa tăng 9,27%/năm. Tại Hải Dương, tổng thu đạt 125.994 tỷ đồng, tăng bình quân 13,3%/năm, thu nội địa tăng 13,9%/năm.
- Tổng chi ngân sách giai đoạn 2021 – 2025 của Hải Phòng đạt 175.254 tỷ đồng, gấp 1,65 lần giai đoạn trước; trong đó chi đầu tư phát triển tăng gần 1,83 lần. Hải Dương đạt tổng chi 99.249 tỷ đồng, tăng 31% so với kế hoạch.
- Thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) và phát triển khu vực kinh tế tư nhân tiếp tục là điểm sáng. Hải Phòng thu hút 20,2 tỷ USD FDI, gấp 1,89 lần giai đoạn trước; trung bình mỗi năm có trên 3.300 doanh nghiệp thành lập mới, khu vực kinh tế tư nhân chiếm 86,3% vốn đầu tư toàn xã hội. Hải Dương thu hút 3,85 tỷ USD, doanh nghiệp mới tăng 6,5%/năm, kinh tế tư nhân chiếm 85,1% vốn đầu tư thực hiện.
- Công tác cải cách hành chính và cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh đạt nhiều kết quả nổi bật. Hải Phòng dẫn đầu cả nước năm 2024 ở cả ba chỉ số PCI, PAR Index và SIPAS, khẳng định môi trường đầu tư thông thoáng, chính quyền năng động, phục vụ tốt người dân và doanh nghiệp. Hải Dương vươn lên vị trí thứ 14 toàn quốc, tăng 33 bậc so với năm 2020, cho thấy sự chuyển biến mạnh mẽ trong điều hành, quản trị công.
