Nâng cao hiệu quả của tín dụng chính sách xã hội trong giai đoạn mới trên địa bàn tỉnh Lào Cai

Trong hơn hai thập kỷ qua, tín dụng chính sách xã hội đã khẳng định vai trò là một trong những trụ cột quan trọng của hệ thống chính sách an sinh xã hội, thể hiện bản chất tốt đẹp của chế độ ta – “lấy dân làm gốc”, không để ai bị bỏ lại phía sau trong tiến trình phát triển. Thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH), hàng triệu hộ nghèo, cận nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số, người yếu thế, học sinh – sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, người lao động mất việc làm… đã được tiếp cận nguồn vốn ưu đãi để đầu tư sản xuất, tạo việc làm, cải thiện đời sống, vươn lên thoát nghèo bền vững.

Tại tỉnh Lào Cai - địa bàn miền núi biên giới, có tỷ lệ đồng bào dân tộc thiểu số cao, điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn - tín dụng chính sách xã hội càng mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Đây vừa là công cụ hữu hiệu để thực hiện mục tiêu giảm nghèo, an sinh xã hội, vừa là động lực góp phần phát triển kinh tế nông thôn, xây dựng nông thôn mới, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động và cơ cấu sản xuất theo hướng bền vững, “xanh, hài hòa, bản sắc, hạnh phúc”.

Trước yêu cầu mới của công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, đặc biệt là thực hiện Chỉ thị số 39-CT/TW ngày 30/10/2024 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “nâng cao hiệu quả tín dụng chính sách xã hội trong giai đoạn mới”, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai đã ban hành Kế hoạch số 11-KH/TU nhằm cụ thể hóa chủ trương lớn của Đảng bằng những mục tiêu, giải pháp, cơ chế thực hiện sát với điều kiện thực tiễn địa phương.

Kế hoạch không chỉ thể hiện quyết tâm chính trị cao của tỉnh trong việc phát huy hiệu quả tín dụng chính sách xã hội, mà còn khẳng định tầm nhìn chiến lược của Đảng bộ tỉnh về phát triển bao trùm, lấy con người làm trung tâm, coi tín dụng chính sách là “đòn bẩy” thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đi đôi với tiến bộ và công bằng xã hội.

Việc nghiên cứu, triển khai và đánh giá hiệu quả thực hiện Kế hoạch này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp; đồng thời khẳng định vai trò, trách nhiệm của hệ thống chính trị trong thực hiện các chính sách an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước.

Kế hoạch hướng tới mục tiêu tổng quát là: nâng cao hiệu quả tín dụng chính sách xã hội cả về quy mô, chất lượng và tính bền vững; bảo đảm tín dụng chính sách trở thành công cụ đắc lực của Nhà nước trong phát triển kinh tế – xã hội, giảm nghèo bền vững, an sinh xã hội, xây dựng nông thôn mới và phát triển bao trùm. Tín dụng chính sách phải được triển khai đúng đối tượng, đúng mục đích, kịp thời, công khai, minh bạch; kết hợp chặt chẽ giữa chính sách cho vay ưu đãi với hướng dẫn sản xuất, đào tạo nghề, hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm, góp phần tạo sinh kế bền vững cho người dân.

Mục tiêu cụ thể đến năm 2030: Dư nợ tín dụng chính sách trên địa bàn tăng bình quân từ 8–10%/năm, trong đó ưu tiên các chương trình phục vụ giảm nghèo, việc làm, xây dựng nông thôn mới, nhà ở xã hội, nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn. 100% hộ nghèo và đối tượng chính sách đủ điều kiện, có nhu cầu được tiếp cận vốn vay ưu đãi từ NHCSXH. Tỷ lệ nợ quá hạn dưới mức bình quân chung toàn quốc (dưới 0,5%). Nguồn vốn ngân sách địa phương ủy thác qua NHCSXH tăng bình quân 25–30%/năm, phấn đấu đến năm 2030 chiếm 15% tổng nguồn vốn tín dụng chính sách. Hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa chính quyền, NHCSXH và các tổ chức chính trị – xã hội nhận ủy thác; củng cố mạng lưới giao dịch cấp xã, tăng cường chuyển đổi số, hiện đại hóa hoạt động ngân hàng chính sách.

Định hướng chỉ đạo chung của tỉnh là: (1) Tăng cường sự lãnh đạo toàn diện của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội đối với công tác tín dụng chính sách xã hội; xác định đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng, thường xuyên, gắn với nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng – an ninh và xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh. (2) Phát huy vai trò, trách nhiệm người đứng đầu, nhất là Bí thư cấp ủy, Chủ tịch UBND các cấp trong việc chỉ đạo, quản lý, giám sát, điều hành các chương trình tín dụng chính sách, bảo đảm công khai, minh bạch, tránh hình thức, nể nang. (3) Phát triển tín dụng chính sách gắn với chuyển đổi số và kinh tế xanh, tạo điều kiện để người dân tiếp cận dịch vụ ngân hàng thuận tiện, an toàn; khuyến khích mô hình tín dụng số, ứng dụng công nghệ thông tin trong thẩm định, giải ngân, quản lý và giám sát vốn vay. (4) Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, vận động Nhân dân về ý nghĩa, tầm quan trọng của tín dụng chính sách xã hội; kịp thời biểu dương mô hình làm ăn hiệu quả, phê phán các hành vi lợi dụng, trục lợi chính sách; góp phần lan tỏa giá trị nhân văn, củng cố niềm tin của Nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.

Các nhiệm vụ, giải pháp chính được xác định cụ thể, thiết thực, bao gồm:

Nâng cao nhận thức, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất của các cấp ủy, chính quyền

Trước hết, cần tiếp tục quán triệt sâu sắc Chỉ thị số 39-CT/TW của Ban Bí thư, coi đây là nhiệm vụ chính trị thường xuyên, lâu dài của cả hệ thống chính trị. Các cấp ủy, tổ chức đảng phải xác định rõ tín dụng chính sách xã hội không chỉ là nhiệm vụ kinh tế mà còn là nhiệm vụ chính trị, là biểu hiện sinh động của bản chất Nhà nước ta “của dân, do dân, vì dân”.

Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai chỉ đạo mỗi đảng ủy trực thuộc phải ban hành kế hoạch, chương trình hành động cụ thể, xác định rõ người chịu trách nhiệm, thời hạn và chỉ tiêu thực hiện. Cấp ủy, chính quyền các xã, phường, đặc biệt là người đứng đầu, phải chịu trách nhiệm toàn diện trong việc lãnh đạo, chỉ đạo triển khai tín dụng chính sách trên địa bàn, gắn kết với các chương trình phát triển kinh tế – xã hội, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, giải quyết việc làm, an sinh xã hội.

Các ban, sở, ngành, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể cần phối hợp chặt chẽ, lồng ghép hoạt động tín dụng chính sách vào kế hoạch công tác hằng năm; tổ chức học tập, phổ biến mô hình hay, cách làm sáng tạo; đưa tiêu chí kết quả tín dụng chính sách vào đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của tập thể, cá nhân.

Hoàn thiện cơ chế, chính sách và huy động đa dạng nguồn lực

Một trong những giải pháp then chốt là hoàn thiện khung cơ chế, chính sách phù hợp với điều kiện phát triển của tỉnh trong giai đoạn mới, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất giữa các chương trình mục tiêu quốc gia, chính sách giảm nghèo, nông thôn mới và phát triển kinh tế vùng.

Tỉnh Lào Cai cần tiếp tục rà soát, đề xuất với Chính phủ và Trung ương sửa đổi, bổ sung chính sách tín dụng ưu đãi, mở rộng đối tượng thụ hưởng như hộ mới thoát nghèo, người lao động bị ảnh hưởng bởi thiên tai, dịch bệnh, phụ nữ đơn thân, người khuyết tật có nhu cầu vay vốn sản xuất – kinh doanh.

Bên cạnh đó, nguồn vốn ủy thác từ ngân sách địa phương phải được tăng cường ổn định, bền vững; phấn đấu hằng năm tăng tối thiểu 25–30%. Cùng với nguồn vốn Trung ương, Lào Cai cần chủ động huy động nguồn lực xã hội hóa, khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã, cá nhân, tổ chức quốc tế, kiều bào đóng góp vào Quỹ tín dụng chính sách thông qua các hình thức linh hoạt, minh bạch.

Song song, tỉnh chỉ đạo đổi mới cơ chế phân bổ và sử dụng vốn, bảo đảm vốn đến đúng đối tượng, đúng nhu cầu và đúng mục đích. Việc bình xét, thẩm định, giải ngân phải công khai, dân chủ, có sự giám sát của Mặt trận Tổ quốc, đoàn thể và cộng đồng dân cư; kiên quyết xử lý các trường hợp lợi dụng, sai đối tượng, chây ỳ nợ vay.

Gắn tín dụng chính sách với đào tạo nghề, chuyển giao kỹ thuật và tiêu thụ sản phẩm

Để nguồn vốn ưu đãi thực sự phát huy hiệu quả, cần chuyển mạnh từ “cho vay để thoát nghèo” sang “cho vay để làm giàu chính đáng, phát triển bền vững”. Vì vậy, tín dụng chính sách phải được gắn kết chặt chẽ với công tác đào tạo nghề, hướng nghiệp, chuyển giao khoa học – kỹ thuật và tiêu thụ sản phẩm.

Các ngành cần phối hợp cùng NHCSXH hỗ trợ người dân xây dựng phương án sản xuất kinh doanh khả thi, có đầu ra ổn định; hướng dẫn hộ vay sử dụng vốn đúng mục đích, hiệu quả. Cấp ủy, chính quyền các xã, phường cần khuyến khích phát triển mô hình kinh tế hộ, tổ hợp tác, hợp tác xã, khởi nghiệp nông thôn, tạo liên kết giữa hộ vay – doanh nghiệp – thị trường.

Đặc biệt, cần ưu tiên các lĩnh vực đặc thù của tỉnh như trồng rừng, dược liệu, chăn nuôi gia súc, gia cầm bản địa, phát triển du lịch cộng đồng, sản phẩm OCOP, kết hợp tín dụng chính sách với chương trình “Mỗi xã một sản phẩm”. Từ đó, nguồn vốn ưu đãi trở thành “đòn bẩy” giúp hộ nghèo, hộ yếu thế tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị sản xuất hàng hóa, nâng cao thu nhập, thoát nghèo bền vững.

Hiện đại hóa hệ thống ngân hàng chính sách xã hội, đẩy mạnh chuyển đổi số

Trong bối cảnh kinh tế số và quản trị hiện đại, việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong hoạt động tín dụng chính sách là yêu cầu tất yếu. NHCSXH tỉnh Lào Cai cần triển khai ngân hàng số, số hóa toàn bộ quy trình nghiệp vụ từ tiếp nhận hồ sơ, thẩm định, phê duyệt, giải ngân đến giám sát và thu hồi vốn.

Từng bước xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung giữa NHCSXH với chính quyền, Mặt trận, đoàn thể và cơ quan chuyên ngành để quản lý, theo dõi đối tượng thụ hưởng; tăng cường kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, dữ liệu về an sinh xã hội, dữ liệu đất đai, việc làm… để minh bạch hóa thông tin và phòng ngừa rủi ro.

Cùng với đó, NHCSXH cần chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ có phẩm chất, đạo đức, chuyên môn nghiệp vụ vững vàng, phong cách tận tụy, chuyên nghiệp, gần dân, hiểu dân; thường xuyên bồi dưỡng kỹ năng truyền thông, tư vấn, hướng dẫn người vay, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý vốn tín dụng chính sách.

Nâng cao vai trò giám sát, phản biện của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội

Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội (Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hội Cựu chiến binh…) là cầu nối giữa NHCSXH với người dân, giữ vai trò quan trọng trong công tác tuyên truyền, vận động, hướng dẫn và giám sát việc thực hiện tín dụng chính sách.

Các tổ chức nhận ủy thác cần tiếp tục nâng cao năng lực cán bộ hội, tổ tiết kiệm và vay vốn, tăng cường kiểm tra, giám sát quá trình bình xét, sử dụng, thu hồi vốn; kịp thời phát hiện, xử lý các sai phạm, hạn chế rủi ro, bảo đảm chất lượng tín dụng. Đồng thời, phát huy tinh thần tự quản cộng đồng, khơi dậy ý thức tự giác, trách nhiệm của người vay trong việc hoàn trả vốn đúng hạn, giữ chữ tín và xây dựng uy tín của chương trình tín dụng chính sách.

Mặt trận Tổ quốc tỉnh cần tổ chức giám sát chuyên đề hằng năm, phản ánh đầy đủ kết quả, hạn chế, bất cập trong quá trình thực hiện tín dụng chính sách; kiến nghị với cấp ủy, chính quyền các giải pháp tháo gỡ vướng mắc, hoàn thiện cơ chế, chính sách. Qua đó, củng cố niềm tin của Nhân dân, bảo đảm tính công khai, minh bạch và hiệu quả bền vững của nguồn vốn ưu đãi.

Đổi mới công tác thông tin, tuyên truyền, biểu dương và nhân rộng điển hình

Công tác truyền thông về tín dụng chính sách cần được đổi mới mạnh mẽ về nội dung và hình thức, bám sát đặc điểm vùng miền, nhóm đối tượng; đa dạng hóa kênh tuyên truyền qua báo chí, truyền hình, mạng xã hội, hệ thống đài cơ sở, bảng tin thôn bản.

Các cơ quan báo chí, truyền thông của tỉnh cần mở chuyên trang, chuyên mục tuyên truyền tín dụng chính sách, kịp thời phản ánh kết quả, mô hình hay, gương điển hình trong sử dụng vốn vay hiệu quả; đồng thời đấu tranh với các thông tin sai lệch, tiêu cực, “tín dụng đen”, hành vi trục lợi chính sách.

Song song, cần tổ chức tổng kết, khen thưởng, nhân rộng mô hình hiệu quả, tạo động lực khích lệ cán bộ, hội viên và Nhân dân tích cực tham gia thực hiện tín dụng chính sách, góp phần lan tỏa tinh thần tương thân, tương ái, phát triển bao trùm và bền vững.

Để Kế hoạch thực hiện Chỉ thị số 39-CT/TW của Ban Bí thư đạt hiệu quả thiết thực, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai cũng đã xác định rõ trách nhiệm của từng cấp, từng ngành, từng tổ chức trong hệ thống chính trị.

Việc triển khai thực hiện Chỉ thị số 39-CT/TW của Ban Bí thư và Kế hoạch số 11-KH/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai về nâng cao hiệu quả tín dụng chính sách xã hội trong giai đoạn mới là bước đi cụ thể, thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân tỉnh trong công cuộc phát triển toàn diện, bền vững, lấy con người làm trung tâm, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Tín dụng chính sách không chỉ là một chính sách kinh tế – xã hội mang tính nhân văn sâu sắc, mà còn là minh chứng sinh động cho bản chất ưu việt của chế độ ta, khẳng định sự quan tâm, chăm lo của Đảng, Nhà nước đối với người nghèo, đối tượng yếu thế. Khi được triển khai hiệu quả, nguồn vốn tín dụng chính sách sẽ trở thành “đòn bẩy” thúc đẩy tăng trưởng xanh, phát triển bao trùm, tạo việc làm, nâng cao thu nhập, củng cố niềm tin của Nhân dân, góp phần xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, giảm chênh lệch vùng miền.

Với tầm nhìn chiến lược, mục tiêu cụ thể, giải pháp đồng bộ và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, tỉnh Lào Cai đang từng bước hiện thực hóa khát vọng phát triển “xanh, hài hòa, bản sắc, hạnh phúc”, trong đó tín dụng chính sách xã hội là một nền tảng quan trọng của an sinh xã hội bền vững. Đó cũng là cách Lào Cai hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, góp phần xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; vì một cuộc sống ngày càng ấm no, hạnh phúc của Nhân dân các dân tộc trên quê hương biên giới.