Luật Công nghiệp Công nghệ số: Bước đột phá để Việt Nam vươn tầm trong kỷ nguyên số

Luật đã thể chế hóa Nghị quyết 57-NQ/TW, Nghị quyết 59-NQ/TW, Nghị quyết 66-NQ/TW, Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, tạo hành lang pháp lý mạnh mẽ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển kinh tế số nhanh, mạnh và bền vững.

Chính sách ưu đãi vượt trội

Chia sẻ về giá trị nổi bật của Luật Công nghiệp Công nghệ số, tại họp báo thường kỳ của Bộ Khoa học và Công nghệ chiều 27/6, ông Nguyễn Khắc Lịch, Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin cho biết, Luật CNCNS điều chỉnh toàn diện các lĩnh vực công nghiệp công nghệ số, công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI), và tài sản số, tạo nền tảng pháp lý đồng bộ để phát triển các ngành công nghệ số mũi nhọn.

“Với việc quy định chi tiết về quản lý AI và tài sản số, Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong việc xây dựng khung pháp lý về CNCNS minh bạch, đảm bảo an toàn, an ninh mạng và quyền lợi người dùng” – ông Nguyễn Khắc Lịch khẳng định.

Để ngành công nghiệp công nghệ số trở thành động lực kinh tế chủ đạo với tốc độ tăng trưởng gấp 2-3 lần GDP, Luật đưa ra các ưu đãi vượt trội cho các dự án trọng điểm trong lĩnh vực công nghệ số, bán dẫn, AI, và trung tâm dữ liệu. Ví dụ: Các dự án có vốn từ 6.000 tỷ đồng trở lên được hưởng thuế suất 5% trong 37 năm, miễn thuế 6 năm, giảm 50% thuế trong 13 năm tiếp theo, cùng miễn giảm tiền thuê đất lên đến 22 năm và giảm 75% cho những năm còn lại. Doanh nghiệp được hỗ trợ tài chính từ ngân sách, Quỹ đầu tư phát triển, và được tính chi phí R&D lên đến 200% chi phí thực tế để tính thuế thu nhập doanh nghiệp. Các khu công nghệ số tập trung và dự án khởi nghiệp sáng tạo được hưởng ưu đãi tương tự các địa bàn đặc biệt khó khăn, tạo động lực mạnh mẽ cho doanh nghiệp công nghệ số.

Vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và công nghệ cũng cho biết, Luật khẳng định rõ nguyên tắc “tự chủ, tự cường về công nghệ số, công nghệ số chiến lược” là nền tảng trong phát triển công nghiệp công nghệ số, nhấn mạnh yêu cầu đẩy mạnh nghiên cứu, làm chủ công nghệ, thiết kế, sản xuất sản phẩm, dịch vụ công nghệ số, công nghệ số chiến lược trong nước.

Luật quy phạm hóa chương trình “Make in Vietnam”, ưu tiên sử dụng sản phẩm công nghệ số Việt Nam trong các dự án ngân sách nhà nước, đảm bảo thị trường đầu ra ổn định. Doanh nghiệp khởi nghiệp được hỗ trợ kinh phí mua công nghệ, phát triển mẫu thử, và xúc tiến thương mại quốc tế. Doanh nghiệp FDI được khuyến khích chuyển giao công nghệ, hợp tác với doanh nghiệp CNS Việt Nam, nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh toàn cầu.

Hình thành lực lượng doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam

Nghị quyết 57-NQ/TW đã đặt yêu cầu “Hình thành và phát triển một số doanh nghiệp công nghệ số chiến lược trong nước quy mô lớn để phát triển hạ tầng số, dẫn dắt chuyển đổi số quốc gia và đủ năng lực cạnh tranh quốc tế”. Nhấn mạnh điều này, ông Nguyễn Khắc Lịch cho biết, Luật CNCNS xây dựng các cơ chế để thực hiện mục tiêu này. Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp nghiên cứu và phát triển các công nghệ số trọng điểm, thuộc các dự án quan trọng quốc gia, dự án có tính chất yêu cầu đặc biệt, đồng thời hỗ trợ tài chính và xúc tiến thương mại để mở rộng thị trường quốc tế.

Cùng với phát triển các DNCNS lớn, Luật CNCNS còn hướng tới xây dựng một hệ sinh thái doanh nghiệp CNCNS mạnh mẽ với mục tiêu đạt 150.000 doanh nghiệp vào năm 2035, Luật đưa ra các chính sách hỗ trợ toàn diện. Doanh nghiệp vừa và nhỏ được hỗ trợ chi phí đầu tư hạ tầng, đào tạo nhân lực chất lượng cao, và ưu tiên tham gia đấu thầu các dự án mua sắm công.

Luật khuyến khích phát triển sản phẩm, dịch vụ công nghệ số thân thiện môi trường, thúc đẩy tái sử dụng, tái chế, và giảm thiểu tác động môi trường. Hệ sinh thái công nghệ số được xây dựng với sự hợp tác giữa doanh nghiệp lớn, nhỏ, và phụ trợ. Hạ tầng số như trung tâm dữ liệu AI, mạng 5G được ưu tiên đầu tư, với sự tham gia của cả nhà nước và doanh nghiệp tư nhân. Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) để hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo.

Trí tuệ nhân tạo – Động lực đổi mới, phương thức sản xuất mới

Thông tin về những điểm nhấn chính của Luật, ông Nguyễn Khắc Lịch cho biết, lần đầu tiên, công nghiệp bán dẫn được pháp lý hóa với chiến lược phát triển chip chuyên dụng, liên kết chuỗi cung ứng toàn cầu. Các dự án bán dẫn được hưởng ưu đãi đặc thù, hỗ trợ từ sản xuất phụ trợ, sản xuất sản phẩm bán dẫn đến sản xuất thiết bị điện tử. Doanh nghiệp được nhập khẩu dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng và hỗ trợ kinh phí R&D, hướng tới làm chủ công nghệ và nâng vị thế Việt Nam trong chuỗi bán dẫn toàn cầu.

Luật thiết lập khung pháp lý đầu tiên cho AI, với nguyên tắc lấy con người làm trung tâm, đảm bảo minh bạch, an toàn, và kiểm soát rủi ro. Hệ thống AI rủi ro cao và tác động lớn được quản lý chặt chẽ về kỹ thuật, dữ liệu, và an ninh mạng. Sản phẩm công nghệ số AI phải có dấu hiệu nhận dạng, tăng cường trách nhiệm của các chủ thể phát triển, cung cấp, và sử dụng AI, thúc đẩy ứng dụng AI trong kinh tế, xã hội.

Đặc biệt, phát triển dữ liệu số trong hoạt động công nghiệp công nghệ số được Luật quy định trở thành tài nguyên, tư liệu sản xuất quan trọng và đưa trí tuệ nhân tạo trở thành phương thức sản xuất mới; thúc đẩy mạnh mẽ năng lực nội sinh quốc gia, tạo ra những mô hình kinh tế mới với năng suất và giá trị vượt trội. Nhà nước có chính sách ưu đãi cao nhất để thúc đẩy nghiên cứu, phát triển, triển khai, sử dụng trí tuệ nhân tạo.

Luật đã định hình địa vị pháp lý cho tài sản số và quản lý tài sản số, bao gồm tài sản ảo và tài sản mã hóa, đảm bảo quyền sở hữu, giao dịch, và bảo mật. Với hơn 1/5 dân số Việt Nam sở hữu tiền mã hóa (theo Triple-A 2024), khung pháp lý này đáp ứng nhu cầu thực tiễn, khuyến khích phát công nghệ số chiến lược blockchain, và bảo vệ người dùng trước rủi ro, góp phần xây dựng hệ sinh thái kinh tế số minh bạch.

Cũng theo ông Nguyễn Khắc Lịch, Luật ưu tiên đầu tư hạ tầng số thiết yếu như trung tâm dữ liệu AI, khu công nghệ số tập trung, và phòng thí nghiệm quốc gia. Doanh nghiệp được hỗ trợ phát triển thị trường trong và ngoài nước thông qua cung cấp thông tin, kết nối cung cầu, và quảng bá sản phẩm “Make in Vietnam”. Các gói thầu công nghệ số trọng điểm được ưu tiên chỉ định thầu, đặt hàng trực tiếp, tạo cơ hội cho doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam.

Luật Công nghiệp Công nghệ số đánh dấu bước ngoặt để Việt Nam vươn lên trong kỷ nguyên số, thiết lập khung pháp lý vững chắc cho công nghiệp công nghệ số, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI) và tài sản số. Với các chính sách ưu đãi vượt trội, chiến lược phát triển nguồn nhân lực CNCNS chất lượng cao, thu hút nhân tài, xây dựng hạ tầng số hiện đại và hệ sinh thái đồng bộ, Luật CNCNS không chỉ là đạo luật chuyên ngành mà còn là đòn bẩy thể chế mạnh mẽ thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển kinh tế số. Đây là cơ hội vàng để Việt Nam tạo lợi thế cạnh tranh, hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ số phát triển bền vững, hội nhập quốc tế và tiến tới khẳng định vị thế trung tâm công nghệ số toàn cầu. Đặc biệt, Việt Nam tiên phong là quốc gia đầu tiên trên thế giới ban hành luật riêng về công nghiệp công nghệ số./.