Mô hình quản trị dựa trên dữ liệu cấp tỉnh, thành phố

Tại Quy định số 05-QĐ/BCĐTW ngày 27/8/2025 về Mô hình liên thông số thống nhất, hiệu quả và quản trị dựa trên dữ liệu trong hệ thống chính trị, Ban Chỉ đạo Trung ương về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã nêu minh họa Mô hình quản trị dựa trên dữ liệu cấp tỉnh, thành phố.

Mục tiêu cốt lõi của Quy định là chuyển đổi vai trò của lãnh đạo tỉnh, thành phố. Để hiện thực hóa các nguyên tắc cốt lõi đã nêu tại Chương I của Quy định, đặc biệt là Nguyên tắc 4 (Phân cấp, phân quyền) và Nguyên tắc 2 (Lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành dựa trên dữ liệu), trong mô hình mới, vai trò của lãnh đạo tỉnh (Bí thư, Chủ tịch tỉnh) phải có sự chuyển dịch căn bản để quản trị hiệu quả địa bàn trong bối cảnh phân cấp và sắp xếp đơn vị hành chính như sau:

Từ chỉ đạo qua cuộc họp sang chỉ đạo dựa trên dữ liệu theo thời gian thực.

Từ bị động xử lý sự vụ sang chủ động phân tích, dự báo và cảnh báo sớm.

Từ việc đưa ra các chỉ đạo chưa cụ thể, rõ ràng sang ban hành các quyết sách có mục tiêu, có thể đo lường và được cá nhân hóa cho từng địa bàn.

Chuyển đổi phương thức quản lý từ chủ yếu dựa trên mệnh lệnh, một chiều sang phát huy vai trò trao quyền, nâng cao năng lực và tăng cường giám sát kết quả thực thi của cấp xã thông qua các công cụ số. Việc trao quyền phải gắn liền với cơ chế hỗ trợ, đào tạo và bố trí nguồn lực phù hợp, bảo đảm cấp xã có đủ năng lực thực hiện nhiệm vụ. Đối với các xã có điều kiện đặc biệt khó khăn, cấp tỉnh cần xác định lộ trình và ban hành cơ chế hỗ trợ đặc thù.

Kiến trúc kỹ thuật hỗ trợ quản trị tại cấp tỉnh là sự cụ thể hóa các thành phần trong Kiến trúc tổng thể 04 lớp đã quy định tại Chương II, được thiết kế để phục vụ công tác quản lý, điều hành toàn diện trên địa bàn. Để hiện thực hóa mục tiêu trên, mỗi tỉnh theo nhu cầu và điều kiện thực tế của địa phương, xây dựng và vận hành các thành phần dưới đây, bảo đảm tuân thủ Khung Kiến trúc tổng thể quốc gia số, cụ thể:

Kho dữ liệu của tỉnh: Là nền tảng tổng hợp dữ liệu từ nhiều nguồn: dữ liệu từ các CSDL Quốc gia, CSDL chuyên ngành, dữ liệu từ các sở, ngành của tỉnh và dữ liệu thời gian thực từ cấp xã (về kinh tế, xã hội, an ninh trật tự, môi trường, phản ánh của người dân...).

Trung tâm điều hành thông minh của tỉnh: Là nơi trực quan hóa dữ liệu từ Kho dữ liệu của Tỉnh, có khả năng kết hợp các lớp dữ liệu để tạo ra tri thức mới và cung cấp các Dashboard chuyên đề được cá nhân hóa cho từng vai trò lãnh đạo, phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành dựa trên dữ liệu.

Các nguồn và công cụ thu thập dữ liệu tại cấp xã: Để quản lý hiệu quả, dữ liệu từ cấp xã phải được thu thập tự động và chuẩn hóa, bao gồm: Ứng dụng di động cho cán bộ cơ sở, hệ thống tại Bộ phận Một cửa và tích hợp cảm biến (IoT) ở những nơi cần thiết (môi trường, giao thông...); Kết nối, tích hợp với các hệ thống thông tin của các cơ quan ngành dọc Trung ương đóng trên địa bàn (bệnh viện, trường đại học, thuế, kho bạc...) và các hệ thống của doanh nghiệp để làm giàu kho dữ liệu của tỉnh.

Bộ phận phân tích dữ liệu của tỉnh: Tận dụng Nền tảng AI dùng chung của Quốc gia và xây dựng các mô hình phân tích, dự báo đặc thù cho tỉnh để giải quyết các bài toán như: dự báo nguy cơ dịch bệnh, phát hiện điểm nóng về an ninh trật tự, phân tích xu hướng khiếu nại, tố cáo; phân tích dữ liệu về kinh tế - xã hội của tỉnh...

Yêu cầu về an toàn, bảo mật trong vận hành Mô hình: Quá trình vận hành mô hình quản trị phải tuân thủ nghiêm ngặt Nguyên tắc 6 và các quy định, gồm:  Kiểm soát chặt chẽ phạm vi dữ liệu: Mọi hoạt động thu thập, chia sẻ, khai thác dữ liệu phải được phân quyền chi tiết, đảm bảo nguyên tắc "đúng vai, đúng quyền" và chỉ trong phạm vi công việc được giao. Toàn bộ các hoạt động phải được ghi nhật ký để phục vụ kiểm tra, giám sát; Bảo vệ dữ liệu trọng yếu: Đối với các dữ liệu nhạy cảm, dữ liệu liên quan đến quốc phòng, an ninh, bí mật nhà nước, phải thiết lập các cơ chế bảo vệ đặc biệt, mã hóa và kiểm soát truy cập nghiêm ngặt, tuân thủ tuyệt đối các quy định của pháp luật về bảo vệ bí mật nhà nước. Bên cạnh đó, phải thực hiện Mô hình quản trị “Thu thập - Phân tích - Chỉ đạo - Kiểm soát”. Đây là quy trình khép kín giúp lãnh đạo tỉnh quản lý hiệu quả hàng trăm xã mà không cần thị sát liên tục:

Bước 1: Thu thập: Dữ liệu từ cấp xã và các hệ thống chuyên ngành tự động gửi về Kho dữ liệu của tỉnh theo thời gian thực.

Bước 2: Tương quan hóa và phân tích: Lãnh đạo sử dụng Trung tâm điều hành thông minh để xem xét các dữ liệu đã được lồng ghép, phân tích. Hệ thống AI dùng chung tự động phân tích và đưa ra các cảnh báo sớm về các điểm bất thường.

Bước 3: Chỉ đạo: Dựa trên phân tích, lãnh đạo tạo một nhiệm vụ trên hệ thống, giao trực tiếp cho cấp dưới, nêu rõ yêu cầu, thời hạn và cách thức báo cáo.

Bước 4: Kiểm soát và đánh giá: Lãnh đạo theo dõi tiến độ thực hiện nhiệm vụ trên Dashboard. Hiệu quả của chỉ đạo được đo lường bằng việc các chỉ số liên quan có thay đổi tích cực sau khi can thiệp hay không, đây chính là quản trị dựa trên kết quả.

Để mô hình cấp tỉnh hoạt động được, Khung Kiến trúc tổng thể quốc gia số cần phải bảo đảm luồng dữ liệu thông suốt từ Trung ương xuống cấp tỉnh, cấp xã; liên vùng, liên tỉnh; Cung cấp các chuẩn kết nối (API) mở để Kho dữ liệu của Tỉnh có thể tích hợp dễ dàng; Cung cấp Nền tảng AI dùng chung để các tỉnh không có đủ nguồn lực vẫn có thể khai thác các năng lực thông minh; Phân cấp rõ ràng quyền truy cập và khai thác dữ liệu cho từng cấp, đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin.

Bằng cách triển khai mô hình này, địa phương sẽ thực sự được phân cấp, trao quyền, đồng thời năng lực giám sát, điều hành của lãnh đạo địa phương được nâng lên một tầm cao mới bảo đảm hiệu quả, chính xác và kịp thời, đáp ứng yêu cầu quản trị trong tình hình mới.