Trong 10 năm qua (2014-2024), Ban Thường vụ Tỉnh ủy luôn coi trọng và xác định công tác lý luận là một trong những nhiệm vụ chính trị có ý nghĩa quan trọng hàng đầu trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện các nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng - an ninh của địa phương. Trên cơ sở Nghị quyết số 37-NQ/TW, ngày 09/10/2014 của Bộ Chính trị về công tác lý luận và định hướng nghiên cứu đến năm 2030, Đảng bộ tỉnh đã đề ra phương hướng, nhiệm vụ và các giải pháp cụ thể về công tác tư tưởng, lý luận trong nhiệm kỳ 2015-2020, nhiệm kỳ 2020-2025 và đến nay, đã đạt nhiều kết quả tích cực.
Về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức cho đội ngũ cán bộ các cấp: Trường Chính trị tỉnh, các Trung tâm chính trị (TTCT) cấp huyện đã triển khai thực hiện tốt việc nghiên cứu, vận dụng, bổ sung các nguyên lý, học thuyết, quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh cũng như những tư duy lý luận mới của Đảng đã được xác định trong các kỳ Đại hội vào trong các chương trình đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị (LLCT) hằng năm. Từ đó, đã góp phần không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng và trình độ lý luận, tư duy cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức của tỉnh, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới, hội nhập và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, của tỉnh. Đồng thời, thực hiện Quy định số 164-QĐ/TW, ngày 01/02/2013 của Bộ Chính trị về chế độ bồi dưỡng, cập nhật kiến thức đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, hàng năm, Ban Thường vụ Tỉnh ủy tổ chức từ 02 đến 04 kỳ hội nghị bồi dưỡng, cập nhật kiến thức cho các đồng chí Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh và đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp tỉnh, cấp huyện; tổ chức triển khai chương trình bồi dưỡng, cập nhật kiến thức cho cán bộ thuộc đối tượng 3 và cấp ủy viên sau đại hội Đảng các cấp; tổ chức bồi dưỡng, cập nhật kiến thức cho cán bộ thuộc diện quy hoạch Ban Chấp hành, Ban Thường vụ Tỉnh ủy nhiệm kỳ 2020-2025, 2025-2030. Cùng với việc bồi dưỡng, cập nhật kiến thức cho cán bộ, đảng viên, tỉnh chú trọng tổ chức các buổi tọa đàm và hội thảo khoa học với các nội dung liên quan trực tiếp đến công tác lãnh đạo, chỉ đạo.
Về đổi mới hệ thống chính trị: Việc sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy các cơ quan đảng, đoàn thể, chính quyền của tỉnh luôn được quán triệt và bám sát các Nghị quyết của Trung ương. Tỉnh đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo làm tốt công tác tư tưởng, đảm bảo chính sách công bằng, hợp lý, sử dụng và phát huy tốt, năng lực đội ngũ cán bộ trong quá trình sắp xếp lại tổ chức bộ máy. Điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ một số cơ quan, vừa điều chuyển, sắp xếp bố trí nhân sự theo biên chế mới, bố trí đúng người, đúng việc, không gây ảnh hưởng lớn đến tâm tư, tình cảm cán bộ, công chức. Trong quá trình sắp xếp lại tổ chức bộ máy, điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ một số cơ quan, những đồng chí hạn chế về trình độ, năng lực, sức khỏe hoặc chưa bố trí được, tỉnh đã xem xét từng trường hợp cụ thể để giải quyết chính sách tinh giản biên chế theo tinh thần gọn, nhẹ, chất lượng.
Tăng cường nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn: Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã thành lập Tổ nghiên cứu lý luận - Tổng kết thực tiễn tỉnh, trong 10 năm qua, Tổ nghiên cứu lý luận - Tổng kết thực tiễn tỉnh đã phối hợp nghiên cứu, tổng kết 14 đề tài gắn liền với các lĩnh vực đột phá được xác định trong Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh. Các nội dung nghiên cứu, tổng kết thực tiễn đã góp phần quan trọng vào việc cung cấp các dữ liệu khoa học phục vụ việc xây dựng Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh nhiệm kỳ 2020-2025 và nhiệm kỳ 2025-2030 sắp tới.
Về văn hóa, đạo đức, con người: Đảng bộ tỉnh luôn xác định văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, đồng thời là mục tiêu, là động lực của sự phát triển. Trong những năm qua, Tỉnh ủy, UBND tỉnh luôn quan tâm công tác xây dựng văn hóa, đạo đức, con người; có nhiều văn bản lãnh đạo, chỉ đạo các cấp ủy trực thuộc, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển mạnh mẽ, đa dạng và toàn diện của các loại hình văn hóa, đặc biệt là văn hóa của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh, làm cho văn hóa “thấm sâu vào từng lĩnh vực của đời sống xã hội”. Ngày 12/12/2023, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 12-NQ/TU về “Xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, con người Đồng Nai trở thành nguồn lực, động lực quan trọng cho phát triển toàn diện và bền vững”. Đây là tiền đề rất quan trọng để xây dựng, bồi đắp văn hóa, con người Đồng Nai trong thời gian tới trên địa bàn toàn tỉnh. Đồng thời, tỉnh coi trọng công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý văn học, nghệ thuật; gắn phát triển văn hóa với việc giáo dục, xây dựng đạo đức con người mới và kế hoạch phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội của tỉnh; khuyến khích văn nghệ sĩ bám sát thực tiễn của đất nước, của địa phương, gắn bó với cuộc sống của Nhân dân để sáng tạo, phát huy những giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại; lên án, phê phán những tiêu cực đang cản trở sự phát triển của đất nước, địa phương.
Việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được triển khai sâu rộng từ tỉnh đến cơ sở, từ trong Đảng đến các tổ chức đoàn thể, các tầng lớp nhân dân với nhiều hình thức, phương pháp đa dạng và phong phú. Đã tạo được sự chuyển biến rõ nét từ nhận thức đến hành động của cán bộ, đảng viên và trong các tầng lớp nhân dân, trở thành đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng, có sức lan tỏa và từng bước phát huy tác dụng tích cực trong cuộc sống.
Phát huy dân chủ trong công tác lý luận: Việc xây dựng chủ trương, đường lối, kế hoạch và ban hành nghị quyết được tiến hành thảo luận trong Đảng bộ và lấy ý kiến của các tầng lớp nhân dân, nhất là đối với nghị quyết của Đảng bộ qua các nhiệm kỳ đại hội. Qua đó, phát huy tốt tinh thần dân chủ, đoàn kết, huy động trí tuệ của các tầng lớp nhân dân, tạo sự đồng thuận xã hội với hoạt động lãnh đạo của Đảng bộ. Đối với công tác tư tưởng của Đảng, tinh thần dân chủ, cởi mở, trao đổi và phối hợp giữa các cơ quan tham mưu được tiến hành thường xuyên và chất lượng ngày càng nâng cao. Năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức đảng được nâng cao gắn với việc mở rộng, phát huy dân chủ trong sinh hoạt đảng.
Đổi mới nội dung, phương pháp, chương trình, giáo trình học tập, nghiên cứu LLCT:Chính trị tỉnh, các TTCT cấp huyện thường xuyên cập nhật những quan điểm, chủ trương mới của Đảng, những kiến thức lý luận mới; kết hợp các phương pháp truyền thống với các phương pháp mới, hiện đại; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và các phương pháp giảng dạy tích cực theo hướng “lấy người học làm trung tâm”, tăng cường đối thoại, hướng dẫn bài tập xử lý tình huống theo phương châm “lý luận gắn với thực tiễn”, “học đi đôi với hành”; tăng cường thảo luận, liên hệ, vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các tình huống trong lãnh đạo, quản lý ở cơ sở.
Tổ chức và xây dựng các cơ quan lý luận:Tỉnh ủy đã thành lập Tổ nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn tỉnh; Hội khoa học lịch sử thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh, Tổ nghiên cứu Chủ nghĩa Mác - Lênin (Trường Đại học Đồng Nai) và Khoa lý luận thuộc Trường Chính trị tỉnh. Các cơ quan này có vai trò nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, giáo dục, thẩm định và tham mưu cho Tỉnh ủy những luận cứ khoa học, những nội dung, vấn đề mới nảy sinh về mặt lý luận trong việc xây dựng những chủ trương, chính sách về mặt kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh,... Các cấp bộ Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong tỉnh đã thành lập Câu lạc bộ lý luận trẻ, qua đó tập hợp những đoàn viên, thanh niên yêu thích và có khả năng nghiên cứu, trao đổi về lý luận, chính trị, góp phần giải quyết những vấn đề đặt ra từ thực tiễn công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi, thực tiễn địa phương, đơn vị, tỉnh Đồng Nai và đất nước. Hội Văn học - Nghệ thuật tỉnh đã thành lập Hội đồng nghệ thuật và xây dựng bộ phận làm công tác lý luận phê bình Văn học - Nghệ thuật dưới hình thức không tập trung, khi thực tiễn nảy sinh những vấn đề cần có sự thẩm định, nghiên cứu, đánh giá thì Bộ phận lý luận phê bình Văn học - Nghệ thuật tỉnh sẽ tập trung nghiên cứu và tham mưu hướng giải quyết kịp thời.
Về đội ngũ làm công tác lý luận chính trị:Về đội ngũ giảng viên: Hiện nay, Trường Chính trị tỉnh có tổng số 31 cán bộ, viên chức (17 giảng viên, 14 viên chức), trình độ chuyên môn có 03 Tiến sĩ, 22 Thạc sĩ, 06 Cử nhân; trình độ lý luận chính trị có 17 Cao cấp, 09 Trung cấp. Tổng số giảng viên chuyên trách tại các TTCT cấp huyện là 21 đồng chí, trong đó: Trình độ chuyên môn: 01 Thạc sĩ; 20 Đại học, Cao đẳng; trình độ lý luận chính trị có 10 Cao cấp, 11 Trung cấp. 100% giảng viên của Trường Chính trị tỉnh và các TTCT cấp huyện có trình độ lý luận chính trị từ Trung cấp trở lên và trình độ chuyên môn từ Thạc sỹ trở lên. Ngoài đội ngũ giảng viên chuyên trách, Trường Chính trị tỉnh và các TTCT cấp huyện còn có đội ngũ giảng viên kiêm nhiệm có kinh nghiệm thực tiễn, kỹ năng sư phạm tốt. Về đội ngũ báo cáo viên: Toàn Đảng bộ tỉnh có hơn 4.900 báo cáo viên các cấp và tuyên truyền viên cơ sở; 282 cộng tác viên dư luận xã hội các cấp. Hoạt động của đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên đảm bảo đúng với định hướng của ban tuyên giáo các cấp; chất lượng thông tin được tăng cường theo hướng nâng cao tính thời sự, tính tư tưởng, tính chiến đấu, tính thiết thực và định hướng dư luận xã hội tích cực. Nhìn chung, đội ngũ báo cáo viên các cấp được chọn lựa kỹ, đủ điều kiện và tiêu chuẩn quy định, có lập trường tư tưởng và bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng, có phẩm chất, đạo đức, lối sống trong sáng, lành mạnh; nắm vững kiến thức cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các đường lối, chủ trương, nghị quyết, chỉ thị của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, có ý thức tổ chức kỷ luật cao, đặc biệt là kỷ luật phát ngôn; có tinh thần trách nhiệm, nhiệt tình, tâm huyết với công việc được giao.
Báo cáo viên Tỉnh ủy hoạt động nghiệp vụ trong kỳ Hội nghị Báo cáo viên tháng 3/2024
Đầu tư ngân sách cho các hoạt động lý luận: Đảng bộ tỉnh luôn quan tâm và có những chính sách khuyến khích, đầu tư, tạo điều kiện về vật chất cho công tác nghiên cứu lý luận của các nhà nghiên cứu, nhà khoa học trong tỉnh. Tỉnh ủy, UBND tỉnh đầu tư cho ngân sách sự nghiệp khoa học - công nghệ khoảng 30 tỷ đồng/năm. Bên cạnh đó, tỉnh đã chủ trương triển khai có hiệu quả công tác xã hội hóa đầu tư cho hoạt động khoa học - công nghệ trên cơ sở thực hiện các cơ chế tài chính 50/50 và 70/30. Từ năm 2014 đến năm 2023, Sở Khoa học và Công nghệ đã tổ chức triển khai 40 đề tài, dự án cấp tỉnh, 24 đề tài, dự án cấp cơ sở, trong đó đã tổng kết nghiệm thu và chuyển giao ứng dụng vào thực tế 47 đề tài, dự án cấp tỉnh, cấp cơ sở thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn. Kết quả các đề tài đã cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn cho các cấp ủy, chính quyền xây dựng chính sách trong phát triển kinh tế - xã hội, giáo dục đào tạo, đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội, chăm sóc sức khỏe nhân dân và bảo vệ môi trường.
Tuy đã có những kết quả tích cực nêu trên, nhưng trong công tác lý luận trên địa bàn tỉnh cũng còn những hạn chế, bất cập, đó là: Chất lượng, hiệu quả của các đề tài nghiên cứu trên lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn còn có những hạn chế nhất định, việc đưa kết quả nghiên cứu lý luận ứng dụng vào thực tiễn chưa kịp thời. Chưa có nhiều công trình, đề tài nghiên cứu khoa học, nghiên cứu lý luận, tổng kết ở cấp huyện. Công tác phối hợp giữa các cơ quan liên quan trong chỉ đạo, hướng dẫn đấu tranh phản bác các thông tin, quan điểm, luận điệu xuyên tạc, âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, hoạt động tuyên truyền, tán phát thông tin, tài liệu có nội dung phản động, đồi trụy trên mạng internt còn hạn chế, hiệu quả chưa cao. Trong những năm qua, tỉnh đã có hoạt động thúc đẩy đối ngoại về mặt Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại Nhân dân; tuy nhiên, hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực lý luận chưa có nhiều kết quả; chưa có kế hoạch, chương trình hợp tác quốc tế trên lĩnh vực lý luận.
Từ những kết quả trong 10 năm thực hiện Nghị quyết số 37-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa XI), có thể đề xuất một số mục tiêu tỉnh cần tập trung cho thời gian tới là: Một là, tiếp tục nâng cao nhận thức của cấp ủy, chính quyền các cấp, cơ quan đoàn thể, cán bộ, đảng viên về ý nghĩa của công tác lý luận. Công tác nghiên cứu, vận dụng lý luận, tổng kết thực tiễn phải khẳng định, làm rõ những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, xây dựng những luận cứ khoa học cho việc đề ra các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp có tính khả thi trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng bộ tỉnh. Hai là, tiếp tục đẩy mạnh và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác lý luận nhằm tuyên truyền, giáo dục các giá trị của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, bồi dưỡng ý chí và tình cảm cách mạng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên và Nhân dân, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Ba là, tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác nghiên cứu, vận dụng lý luận, tổng kết thực tiễn góp phần giải quyết những vấn đề bức xúc, những vấn đề mới nảy sinh trong đời sống xã hội đang đặt ra. Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị trên mặt trận tư tưởng, lý luận, văn hóa. Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới.
Mai Quỳnh