Xác định công tác giảm nghèo bền vững là việc làm có ý nghĩa và tầm quan trọng đặc biệt đối với sự phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh, trên cơ sở kế thừa những kết quả đạt được trong các nhiệm kỳ trước, nhiệm kỳ 2020-2025, Đảng bộ tỉnh Quảng Bình xác định: “Tiếp tục thực hiện có hiệu quả công tác giảm nghèo bền vững thông qua các chính sách trợ giúp hộ nghèo, cận nghèo, lồng ghép công tác giảm nghèo trong thực hiện các chương trình, dự án. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người dân trong tự lực, tự cường, cần cù, chịu khó lao động để thoát nghèo, tránh trông chờ, ỷ lại. Ưu tiên nguồn nhân lực cho vùng đặc biệt khó khăn, vùng lõi nghèo và tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản của người nghèo”1. Thực hiện chủ trương, thời gian qua công tác thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Quảng Bình luôn được chú trọng, triển khai đồng bộ, toàn diện với nhiều chính sách.
Công tác giảm nghèo bền vững tiếp tục được quan tâm, chú trọng, với nhiều hoạt động được triển khai đồng bộ, hiệu quả
Trước hết, tỉnh Quảng Bình bám sát việc thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước đối với công tác giảm nghèo trong giai đoạn mới. Đặc biệt, ngày 23/6/2021, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 05-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giảm nghèo bền vững đến năm 2030, trong đó xác định nhiều nội dung quan trọng về mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong thực hiện chính sách giảm nghèo ở Việt Nam trong giai đoạn mới.
Thực hiện chủ trương của Đảng, Quốc hội, Nhà nước cũng ban hành, cụ thể hóa thành các văn bản luật nhằm nhanh chóng đưa chính sách giảm nghèo vào thực tiễn cuộc sống, như: Nghị quyết số 24/2021/QH15 của Quốc hội về Phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025; Quyết định số 1705/QĐ-TTg ngày 12/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai Nghị quyết số 24/2021/QH15 của Quốc hội về Phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025; Quyết định số 90/QĐ-TTg ngày 18/01/2022 của Thủ tướng Chính Phủ phê duyệt chương trình mục tiêu Quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025; Quyết định số 02/QĐ-TTg ngày 18/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ quy định nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn ngân sách trung ương và tỷ lệ vốn đối ứng của ngân sách địa phương thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025; Nghị định số 27/2022/NĐ-CP ngày 19/4/2022 của Chính phủ quy định cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, và các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của cấp trên...
Trên cơ sở đó, tỉnh Quảng Bình đã đẩy mạnh thực hiện nhằm cụ thể hóa trong thực tiễn địa phương. Từ năm 2021 đến nay, Quảng Bình đã ban hành nhiều văn bản quan trọng tổ chức thực hiện chính sách giảm nghèo một cách kịp thời, đầy đủ, phù hợp với tình hình thực tế nhằm triển khai đồng bộ công tác giảm nghèo. Theo đó, HĐND tỉnh đã ban hành 12 nghị quyết có liên quan đến các vấn đề phân bổ vốn, các nguồn lực thực hiện... UBND tỉnh ban hành 19 quyết định và 8 kế hoạch, văn bản nhằm chỉ đạo, quản lý, tổ chức việc thực hiện, như: UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 788/KH-UBND ngày 12/5/2022 về thực hiện Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 trên địa bàn tỉnh; Kế hoạch số 265/KH-UBND ngày 27/02/2022 về Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2022-2025 trên địa bàn tỉnh... Đồng thời, các sở, ngành cấp tỉnh như Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Thông tin và Truyền thông, Sở Kế hoạch và Đầu tư... cũng ban hành 11 văn bản có liên quan để tổ chức thực hiện2. Trên cơ sở đó, việc quán triệt, phổ biến, tuyên truyền, triển khai các văn bản được cấp ủy, chính quyền các cấp thực hiện thường xuyên, liên tục với nhiều hình thức phù hợp, nội dung đa dạng, phong phú, qua đó tiếp tục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và nhân dân, cộng đồng, xã hội về công tác giảm nghèo bền vững.
Đồng chí Vũ Đại Thắng, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh
thăm và tặng quà cho người nghèo (nguồn: baophapluat.vn)
Đặc biệt, để công tác giảm nghèo được triển khai hiệu quả, tỉnh đã thành lập, kiện toàn bộ máy hoạt động của Ban Chỉ đạo chương trình mục tiêu quốc gia các cấp từ tỉnh đến cơ sở và tăng cường công tác điều phối, phối hợp trong quản lý, tổ chức thực hiện. Theo đó, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1044/QĐ-UBND ngày 22/4/2022 về việc kiện toàn Ban Chỉ đạo các Chương trình mục tiêu quốc gia trên địa bàn tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2021-2025, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội thành lập Tổ Công tác. Đối với cấp huyện, 08/08 huyện, thị xã, thành phố thành lập Ban Chỉ đạo, Tổ công tác. Đối với cấp xã, thành lập Ban Quản lý thực hiện, phân giao nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên, đoàn thể phụ trách, giúp đỡ các thôn.
Để định hướng chỉ đạo triển khai công tác truyền thông đúng trọng tâm, trọng điểm, tiếp tục phát huy hiệu quả, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ của Phong trào “Cả nước chung tay vì người nghèo”, thống nhất nhận thức và thay đổi tư duy của cấp ủy, chính quyền các cấp và người dân về việc thực hiện, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 1223/KH-UBND ngày 08/7/2022 nhằm tổ chức thực hiện phong trào thi đua “Vì người nghèo-Không để ai bị bỏ lại phía sau” trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2021-2025; Ban chỉ đạo Chương trình MTQG tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 265/KH-UBND ngày 27/02/2022 truyền thông về Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2022-2025 trên địa bàn tỉnh. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội các cấp và địa phương đã chủ động tham gia, vận động, tuyên tuyền và tổ chức nhiều hoạt động thiết thực góp phần đẩy mạnh việc triển khai, thực hiện, xây dựng Chương trình giảm nghèo. UBND các huyện, thị xã, thành phố đã tăng cường chỉ đạo các phòng, ban, đơn vị và các địa phương tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện chương trình MTQG giảm nghèo bền vững bằng nhiều hình thức đa dạng, phong phú.
Song song để nâng cao hiệu quả, Quảng Bình thường xuyên thực hiện công tác kiểm tra, giám sát, theo đó, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 1864/KH-UBND ngày 06/10/2022 về giám sát, đánh giá thực hiện Chương trình MTQG giảm nghèo giai đoạn 2021-2025 trên địa bàn tỉnh. Hàng năm đều ban hành kế hoạch tổ chức kiểm tra, giám sát việc thực hiện. Các sở, ban, ngành cấp tỉnh và các địa phương căn cứ chức năng, nhiệm vụ đã tổ chức nhiều đợt kiểm tra, giám sát tại các địa phương và công tác rà soát hộ nghèo. Qua công tác kiểm tra đã kịp thời chỉ đạo, đôn đốc tiến độ thực hiện, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho cơ sở, đồng thời tiếp thu các kiến nghị, đề xuất hợp lý để tiếp tục nghiên cứu điều chỉnh cơ chế, chính sách của tỉnh phù hợp với tình hình thực tế của địa phương.
Các chính sách giảm nghèo đã thực sự đi vào cuộc sống, tiếp tục nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân, công tác giảm nghèo ngày càng bền vững đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế-xã hội
Trước hết kết quả giảm nghèo, theo kết quả rà soát theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021-2025, thời gian qua, số hộ nghèo, cận nghèo, tỷ lệ nghèo đã giảm xuống rõ rệt, dù trong điều kiện thiên tai, dịch bệnh, khủng hoảng kinh tế tác động rất lớn. Theo đó, năm 2021, toàn tỉnh có tổng số hộ nghèo đa chiều là 30.388 hộ, chiếm 11,9% (16.657 hộ nghèo, chiếm tỷ lệ 6,52%; 13.731 hộ cận nghèo, chiếm tỷ lệ 5,38), nhưng qua năm 2022 đã giảm xuống còn 25.103 hộ (giảm 5.285 hộ so với đầu kỳ), tỷ lệ 9,76% (giảm 2,14% so với đầu kỳ). Trong đó: Có 12.855 hộ nghèo (giảm 3.802 hộ), chiếm tỷ lệ 5% (giảm 1,52%); có 12.248 hộ cận nghèo (giảm 1.483 hộ), chiếm tỷ lệ 4,76% (giảm 0,62%). Mục tiêu cuối năm 2023, tỷ lệ hộ nghèo giảm 0,8% (giảm 2.045 hộ), số hộ nghèo là 10.810 hộ, chiếm tỷ lệ 4,2%3.
Đồng thời, nhiều mục tiêu, chỉ tiêu của Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững được thực hiện đạt tỷ lệ cao, cụ thể: Tỷ lệ hộ nghèo giảm 1,52% so với đầu kỳ, đạt 38% so với chỉ tiêu giảm bình quân từ 1,0%/năm trở lên của giai đoạn (giảm 3.802 hộ, đạt 45,9% so với chỉ tiêu giảm 50% số hộ nghèo cả giai đoạn); tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số: 58,17% so với hộ DTTS (giảm 11,4%, đạt 57% so với chỉ tiêu giảm bình quân mỗi năm 4,0% của giai đoạn); số xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển: 04 xã; đạt 0% so với chỉ tiêu không còn xã ĐBKK vùng BNVB cuối giai đoạn; xã có tỷ lệ hộ nghèo dưới 5%: 68,2% (103/151 xã), đạt 85,3% so với chỉ tiêu đạt 80% số xã đến cuối giai đoạn; 4/4 xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển được hỗ trợ đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, liên kết vùng, phục vụ dân sinh đạt 100%4...
Bên cạnh đó, người nghèo được hỗ trợ đầy đủ các chính sách hỗ trợ về y tế, giáo dục, hỗ trợ tiền điện, hỗ trợ nhà ở, đào tạo nghề, giải quyết việc làm... Việc thực hiện đồng bộ các chính sách đã mang lại hiệu quả cao trong công tác giảm nghèo tại các địa phương, các hộ nghèo, hộ cận nghèo được hỗ trợ giúp đỡ, cải thiện các chiều thiếu hụt theo quy định của chuẩn nghèo đa chiều. Các địa bàn đặc biệt khó khăn đã được đầu tư cải thiện hệ thống kết cấu hạ tầng thiết yếu phục vụ sản xuất và đời sống dân sinh, hộ nghèo được hỗ trợ sinh kế, tạo việc làm, tăng thu nhập, tạo điều kiện tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản về y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch và vệ sinh, tiếp cận thông tin. Đặc biệt, đã có sự chuyển biến về nhận thức và hành động của một bộ phận người nghèo, đã xuất hiện một số điển hình làm đơn tự nguyện xin thoát nghèo. Chính sách hỗ trợ về tín dụng ưu đãi từ nguồn vốn tín dụng của Ngân hàng Chính sách xã hội đã giúp hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo phát triển sản xuất, cải thiện điều kiện sống, mang lại hiệu quả tích cực trong công tác giảm nghèo bền vững của địa phương.
Mặc dù đạt được một số kết quả, song công tác thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững còn gặp một số khó khăn như chính sách giảm nghèo vẫn còn tình trạng trùng lặp, dàn trải, phân tán với mức hỗ trợ thấp. Còn nhiều chính sách hỗ trợ trực tiếp nên chưa tạo được ý thức chủ động của các cấp và người dân, làm phát sinh tư tưởng ỷ lại của các cấp và của bản thân người nghèo, xu hướng nhiều địa phương, huyện, xã và người dân muốn vào danh sách đối tượng nghèo để được trợ giúp vẫn còn. Phần lớn hộ nghèo vẫn chủ yếu tập trung ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, hộ không có khả năng lao động, độ chênh lệch giàu nghèo, điều kiện tiếp cận các dịch vụ cơ bản, tiếp cận thị trường, việc làm giữa các vùng, nhóm dân cư vẫn cao nên khó thực hiện. Sự phối hợp giữa các sở, ngành, địa phương và cơ quan có lúc chưa chặt chẽ nên quá trình triển khai thực hiện còn chưa chủ động...
Để thực hiện tốt công tác thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trong thời gian tới, cần tập trung vào một số định hướng sau:
Thứ nhất, tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp, các ngành và toàn xã hội, nhất là người dân nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động trong giảm nghèo bền vững. Phát huy mạnh mẽ truyền thống đoàn kết, tinh thần “tương thân, tương ái” đối với người nghèo. Khơi dậy ý chí tự lực tự cường của người nghèo, chủ động vươn lên thoát nghèo. Đẩy mạnh phong trào thi đua “Vì người nghèo- Không để ai bị bỏ lại phía sau”.
Thứ hai, huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực đầu tư cho công tác giảm nghèo. Sử dụng hiệu quả nguồn ngân sách Trung ương, tiếp tục bố trí thêm nguồn vốn từ ngân sách của địa phương để thực hiện Chương trình MTQG giảm nghèo và xây dựng các mô hình giảm nghèo bền vững của tỉnh. Huy động nguồn vốn từ Quỹ vì người nghèo của tỉnh thông qua việc kêu gọi, vận động từ các tổ chức, doanh nghiệp, nhà hảo tâm thông qua các phong trào, cuộc vận động “Tháng hành động vì người nghèo”, “Quỹ vì người nghèo”…
Thứ ba, gắn công tác đào tạo nghề với giải quyết việc làm, đẩy mạnh hoạt động giới thiệu việc làm, tạo điều kiện cho người nghèo sau đào tạo tìm được việc làm. Đẩy mạnh công tác khuyến nông-lâm-ngư nghiệp, hướng dẫn, nhân rộng mô hình phát triển sản xuất cho hộ nghèo, giúp thoát nghèo được bền vững.
Thứ tư, thường xuyên tuyên truyền, minh bạch công khai các chính sách tín dụng, rà soát nhu cầu vay vốn của đối tượng thụ hưởng chính sách. Tiếp tục thực hiện tốt chính sách về tín dụng ưu đãi, nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng chính sách xã hội, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu vay vốn của người nghèo và các đối tượng chính sách. Triển khai xây dựng các mô hình giảm nghèo phù hợp với từng địa bàn, đặc biệt tại các huyện nghèo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, nhằm tạo việc làm, sinh kế bền vững cho hộ nghèo, hộ cận nghèo.
Thứ năm, triển khai đồng bộ, hiệu quả các chính sách, pháp luật về hỗ trợ giảm nghèo đối với các đối tượng yếu thế, hộ nghèo, hộ cận nghèo, tập trung công tác giảm nghèo, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số và khu vực miền núi. Thường xuyên chăm lo, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân. Tiếp tục thực hiện tốt các chính sách an sinh xã hội, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong quản lý phát triển xã hội, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội.
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng bộ tỉnh Quảng Bình, Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Quảng Bình lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020-2025, Quảng Bình-2020
2. Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Bình, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Báo cáo số 195/BC-SLĐTBXH ngày 14/4/2023 về đánh giá giữa kỳ tình hình thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 trên địa bàn tỉnh Quảng Bình
3, 4. Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Bình, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Báo cáo số 236/BC-SLĐTBXH ngày 05/5/2023 về tình hình triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2023, giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm giai đoạn 2023-2025 và định hướng triển khai trong giai đoạn 2026-2030.
Nguyễn Văn Giang
Trường Chính trị Quảng Bình