Mít tinh của hàng vạn quần chúng nhân dân tại Quảng trường Nhà hát Lớn Hà Nội, sáng ngày 19/8/1945 do Mặt trận Việt Minh tổ chức. Nguồn ảnh: Tư liệu TTXVN
Với thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã làm thay đổi tận gốc, căn bản từ chế độ đô hộ với pháp quyền ngoại bang sang nhà nước có chủ quyền. Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đất nước ta là nước thuộc địa nửa phong kiến, người dân Việt Nam chịu ách đô hộ của thực dân và phong kiến, đời sống hết sức khổ cực. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân ta đã đứng lên lật đổ ách thống trị của chế độ thực dân và phong kiến, giành lấy quyền tự quyết mọi quyền cơ bản của dân tộc, nhà nước và người dân. Dân tộc ta đã tiến theo xu thế thời đại mới, đó là: Độc lập, tự do, dân chủ, hòa bình và thống nhất đất nước gắn liền với chủ nghĩa xã hội do Đảng Cộng sản Việt Nam - một Đảng cách mạng và khoa học - một Đảng đạo đức và văn minh dẫn dắt, lãnh đạo. Tính tiên phong gương mẫu, tinh thần chiến đấu hy sinh không nề khó khăn gian khổ của những chiến sỹ cộng sản và sự gắn bó máu thịt giữa Đảng với Nhân dân trong quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc đã khiến cho các tầng lớp nhân dân lao động cảm phục, tin tưởng, gắn bó với Đảng và bảo vệ Đảng. Đây chính là một giá trị văn hóa tinh thần, tâm linh có ý nghĩa hun đúc nghị lực và sức mạnh cho Đảng ta, Nhân dân ta đánh thắng thực dân Pháp, đế quốc Mỹ xâm lược và vượt qua được những thách thức khó khăn ở những năm 80, 90 của thế kỷ 20 khi các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu, Liên Xô tan vỡ.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã khẳng định một điều là trong thời đại chủ nghĩa dân tộc đang chi phối, một dân tộc nếu có mục tiêu dân chủ và độc lập, một lòng theo đuổi thì trước sau mục tiêu sẽ thành công. Đối với Việt Nam, đó là 80 năm thống trị nhưng cuối cùng thực dân Pháp đã thất bại. Từ thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám, thế giới bắt đầu biết đến Việt Nam, biết đến ý chí quyết tâm giành, giữ độc lập, tự do, hòa bình, thống nhất đất nước của dân tộc Việt Nam. Thông qua Tuyên ngôn độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc trước quốc dân đồng bào ngày 02/9/1945, không chỉ khẳng định những chân lý bất hủ về chủ quyền của một quốc gia dân tộc, về quyền sống, quyền mưu cầu hạnh phúc của con người; mà nó còn có ý nghĩa mở lối khơi nguồn cho đất nước Việt Nam từng bước ra nhập hàng ngũ các dân tộc văn minh trên thế giới. Sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và tiếp đó là chiến thắng Điện Biên Phủ thì danh từ Việt Nam - Hồ Chí Minh - Điện Biên Phủ đã trở thành biểu tượng có sức cổ vũ, khích lệ mạnh mẽ đối với các dân tộc trong cuộc đấu tranh đánh đuổi chủ nghĩa đế quốc, thực dân để giành độc lập dân tộc.
Thắng lợi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 với việc thành lập Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, đất nước Việt Nam đã bước sang trang sử mới: Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; cách mạng Việt Nam gắn liền với phong trào giải phóng dân tộc và hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa, trở thành một bộ phận của cách mạng thế giới; công cuộc dựng nước và giữ nước truyền thống của các thế hệ cha ông được thực hiện bằng các giải pháp có tính chất đồng bộ, quy mô hiện đại và gắn với các quan hệ quốc tế. Sau khi Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa ra đời, các tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội như công đoàn, thanh niên, phụ nữ, nông hội, thiếu niên nhi đồng, cựu chiến binh v,v…cũng lần lượt được thành lập và trở thành thành viên của Mặt trận đoàn kết dân tộc thống nhất lấy liên minh công - nông - trí thức làm nòng cốt.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và sự ra đời của Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa đã chứng minh tầm vóc vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng cộng sản Việt Nam. Xét trong bối cảnh các phong trào đấu tranh phản đế, phản phong đều bị thất bại trước súng đạn của thực dân Pháp và đường lối cứu nước của các sỹ phu, thân hào yêu nước đang có sự khủng hoảng, bế tắc thì sự lựa chọn con đường cách mạng triệt để của Đảng ta là hoàn toàn sáng suốt và phù hợp với xu thế dân chủ cũng như sự hình thành hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa đang có những ảnh hưởng, tác động chính trị mạnh mẽ trên thế giới thời bấy giờ. Thực tế lịch sử đã cho thấy các phong trào giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa theo khuynh hướng dân tộc chủ nghĩa tuy giành được thắng lợi, nhưng đất nước vẫn bị chủ nghĩa tư bản quốc tế chi phối ở mức độ này hay mức độ khác; theo đó quần chúng lao động cũng chưa được giải phóng một cách hoàn toàn, đầy đủ.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 không chỉ loại bỏ, phủ nhận các yếu tố văn hóa nô dịch của chủ nghĩa thực dân và cổ hủ của chế độ phong kiến, mà còn làm cho các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc được bảo tồn, được phát huy và phát triển. Thực tế gần 80 năm qua đã cho thấy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể do nhân dân ta và do các triều đại phong kiến tạo dựng đã được Đảng và Nhà nước ta trân trọng giữ gìn, trùng tu, bảo quản. Tính từ thời các Vua Hùng cho đến khi cả nước đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, non song thu về một mối, hàng năm cả nước đã có đến 8.000 lễ hội vừa có nội dung duy trì đời sống văn hóa truyền thống; vừa để kỷ niệm và tưởng nhớ các sự kiện lịch sử, các danh nhân, vĩ nhân, các anh hùng liệt sĩ - những người có công tích hiển hách trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng của dân tộc. Có lẽ trên thế giới không ở đâu lại có nhiều lễ hội phong phú về mầu sắc và nội dung như ở đất nước ta - một đất nước nơi đầu sóng, ngọn gió - một đất nước “lấy chí nhân thay cường bạo; lấy đạo nghĩa thắng hung tàn”, không có sức mạnh binh đao nào có thể khuất phục. Người dân nước ta bao năm nay tuy đời sống kinh tế, vật chất còn khó khăn, thiếu thốn; nhưng đời sống văn hóa, tinh thần, tâm linh thì rất coi trọng với quan niệm cho rằng: “không có gì quý hơn độc lập tự do”, “đói cho sạch, rách cho thơm”, “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”, v,v.. Chính với những quan niệm ấy mà dân tộc Việt Nam mặc dù bị phong kiến phương bắc đô hộ gần nghìn năm, bị chủ nghĩa thực dân, đế quốc nô dịch hàng trăm năm, nhưng bản sắc văn hóa dân tộc vẫn không hề thay đổi. Không chỉ có thế, những quan niệm ấy cũng lại rất đồng thuận với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam vì bản chất, mục đích của chủ nghĩa xã hội là giải phóng con người và làm thăng hoa các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc; làm cho văn hóa dân tộc hội nhập với văn minh thế giới. Bất cứ một nhà nước nào cũng có sự đầu tư cho sự phát triển kinh tế để nâng cao đời sống vật chất cho xã hội; nhưng sự phát triển kinh tế nếu không gắn với việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và không gắn với sự giao lưu với các nền văn hóa, văn minh trên thế giới thì sự phát triển kinh tế ấy sẽ không thể bền vững.
79 năm đã trôi qua kể từ thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, sự nghiệp cách mạng Việt Nam đã tạo ra những biến đổi sâu sắc trong xã hội và và đạt được những thành tựu quan trọng trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhưng tầm vóc của Cách mạng Tháng Tám vẫn đang giữ nguyên giá trị và tiếp tục để lại cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta những bài học lịch sử, kinh nghiệm quý báu, đóng góp quan trong vào kho tàng lý luận trong công cuộc đổi mới hiện nay.
Nguyễn Văn Đức
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tuyên Quang Thủ đô Khu giải phóng trong Cách mạng Tháng Tám và Cách mạng Tháng Tám với công cuộc đổi mới đất nước (kỷ yếu Hội thảo), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2015.
2. Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb Lý luận Chính trị, Hà Nội, 2008.
3. PGS.TS. Ngô Đăng Trí: Tiến trình lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam (1930-2016), Nxb Thông tin và Truyền thông, Hà Nội, 2016.