Nghị quyết số 15-NQ/TW: Kim chỉ nam, động lực phát triển của Hà Nội

1. Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa XIII, ngày 5-5- 2022 về “Phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” đã xác định: Mục tiêu đến năm 2030, Thủ đô Hà Nội là Thành phố "Văn hiến - Văn minh - Hiện đại"...

“Văn hiến” có thể quan niệm là diện mạo, trạng thái phát triển nhất định của bản sắc dân tộc với sự kết tinh của giá trị truyền thống, tinh hoa văn hóa và sự tiếp nối, hội tụ không ngừng của các thế hệ anh hùng, hào kiệt trong tiến trình đấu tranh, xây dựng, phát triển và trưởng thành của lịch sử dân tộc.

Có thể nói, người sáng tạo, sử dụng khái niệm văn hiến đầu tiên ở Việt Nam là Nguyễn Trãi - anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới. Mùa xuân 1428, thay lời Bình định Vương Lê Lợi, Nguyễn Trãi soạn “Bình Ngô đại cáo” tuyên cáo về việc giành chiến thắng trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược, khẳng định sự độc lập của nước Đại Việt:

"Xét như nước Đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Núi sông bờ cõi đã chia
Phong tục Bắc Nam cũng khác
Trải Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời dựng nên một nước
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi đàng làm đế một phương
Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau
Song hào kiệt không thời nào thiếu"

Như vậy, tinh hoa văn hóa và con người anh hùng, hào kiệt được Nguyễn Trãi khẳng định là những yếu tố cơ bản cấu trúc nên văn hiến Việt Nam.

Cổ Loa - Thăng Long - Hà Nội, mảnh đất địa linh nhân kiệt, nơi “lắng hồn sông núi”, nơi hội tụ, kết tinh, tỏa sáng, nơi làm nên sức mạnh Việt Nam, thực sự là địa danh tiêu biểu cho lịch sử hàng ngàn năm văn hiến của dân tộc ta.

Giữ gìn, bồi đắp, phát triển Thủ đô Hà Nội văn hiến, trước hết là giữ vững và phát huy bản sắc ngàn năm văn hiến của Cổ Loa - Thăng Long - Hà Nội.

Mai sau, dù có phát triển Thủ đô Hà Nội văn minh, hiện đại, tiến cùng thời đại, sánh vai với các cường quốc năm châu trên thế giới, thì Hà Nội vẫn là mảnh đất tiêu biểu cho lịch sử hàng ngàn năm văn hiến của dân tộc ta; vẫn là nơi lắng hồn sông núi, nơi kết tinh văn hóa dân tộc, nơi hội tụ và phát sáng hiền tài của đất nước, nơi khai phóng trí tuệ tiêu biểu cho toàn dân tộc, nơi làm nên sức mạnh Việt Nam.

“Văn minh - hiện đại” thường được dùng đi liền với nhau. Tất nhiên, văn minh và hiện đại không phải là đồng nhất.

Văn minh là trình độ phát triển nhất định, gắn với điều kiện lịch sử cụ thể, trong dòng chảy của lịch sử nhân loại. Tùy theo cách tiếp cận, người ta bàn tới văn minh của các hình thái kinh tế - xã hội, văn minh gắn với lực lượng sản xuất, hoặc văn minh theo vị trí địa lý...

Văn minh trên nền của văn hóa và không tách rời văn hóa. Có khác chăng khi nói tới văn minh là người ta xuất phát từ những thành tựu, giá trị về vật chất, kỹ thuật - công nghệ trong quan hệ với các giá trị tinh thần; còn nói tới văn hóa trước hết xuất phát từ những thành tựu, giá trị về tinh thần trong quan hệ với các giá trị vật chất. Văn hóa, văn minh đều là sáng tạo của bản chất người, đều bao gồm cả giá trị vật chất và giá trị tinh thần.

Hiện đại là cái thuộc về hiện tại, thường dùng để so sánh với truyền thống. Hiện đại cũng có thể dùng để chỉ một thuộc tính của sự vật, hiện tượng đương đại, hoặc một giai đoạn phát triển lịch sử, như xã hội hiện đại, văn học hiện đại... Hiện đại đang gắn với sự phát triển mạnh mẽ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, kinh tế tri thức, chuyển đổi số, kinh tế số, chính quyền số, xã hội số, hạ tầng số, internet, mạng xã hội, truyền thông đa phương tiện... đang phổ biến toàn cầu.

Xây dựng Hà Nội văn minh - hiện đại hiện nay, không còn giống như nền văn minh qua các thời kỳ lịch sử đã qua. Xây dựng Thủ đô văn minh - hiện đại ngày nay phải được nhìn nhận ở sự phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, kinh tế tri thức, chuyển đổi số, chính quyền số, kinh tế số, xã hội số, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế... Thời cơ và thách thức đan xen đang đặt ra với tất cả các dân tộc. Tình hình trên đòi hỏi mỗi quốc gia, dân tộc phải có những con người thông minh, cơ chế, chính sách thông minh, tổ chức thực tiễn thông minh với một kết cấu hạ tầng kỹ thuật - xã hội thông minh, đáp ứng của tiến bộ, của sự phát triển thực tiễn. Một xã hội văn minh - hiện đại, một Thủ đô văn minh - hiện đại, cần những con người văn minh - hiện đại không thể tụt hậu với tình hình mới hiện nay.

Trong Nghị quyết 15-NQ/TW, đã chỉ rõ 4 quan điểm, xác định 8 nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu, tạo bước chuyển mang tính đột phá trong huy động sức mạnh tổng hợp, khai thác hiệu quả tiềm năng, nguồn lực, lợi thế của Thủ đô; kết hợp nguồn lực trong nước và quốc tế; chuyển tiềm năng thành động năng, tiềm lực thành động lực; phát huy sự chủ động, sáng tạo của cả hệ thống chính trị; khơi dậy, thúc đẩy khát vọng cống hiến của toàn Đảng bộ và Nhân dân Thủ đô nhằm phát triển Hà Nội “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”.

2. Động lực là sức thúc đẩy, dẫn dắt sự biến đổi của cá nhân hoặc tổ chức theo một mục tiêu nhất định, có ý nghĩa kích thích nhu cầu, hướng dẫn hành vi một cách tích cực; nhờ đó, con người được khai phóng trí tuệ, khơi dậy khát vọng cống hiến, tạo nên đột phá trong lao động và đổi mới sáng tạo.

Nghị quyết số 15-NQ/TW thực sự là động lực để Hà Nội tiếp tục gương mẫu, đoàn kết, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh.

Với Đảng bộ và nhân dân Hà Nội, sinh thời Bác Hồ luôn căn dặn và yêu cầu phải gương mẫu, đoàn kết. Hà Nội là Thủ đô, đảng bộ là Đảng bộ Thủ đô, Thủ đô là “cả nước nhìn vào, thế giới nhìn vào”, do vậy phải gương mẫu, nêu gương cho các Đảng bộ khác. Không chỉ Đảng bộ phải gương mẫu, Bác còn yêu cầu tất cả các giai tầng nhân dân sống ở Hà Nội cũng phải gương mẫu. Trong những buổi gặp gỡ nói chuyện với các tầng lớp nhân dân sống và làm việc ở Thủ đô, Bác đều yêu cầu và mong muốn như vậy. Vấn đề đoàn kết được Bác Hồ quan tâm đặc biệt. Trong Di chúc, Bác đã yêu cầu các đảng viên phải giữ gìn sự đoàn kết trong Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình.

Với Đảng bộ Hà Nội lại càng phải như vậy. Cán bộ Hà Nội từ cơ sở trưởng thành lên, từ Trung ương điều về, từ các địa phương hội tụ đến. Mục tiêu lý tưởng cách mạng là chung, là thống nhất, song mỗi nơi, mỗi địa phương do đặc thù, điều kiện sống, phong tục, tập quán, văn hóa mà có thể cách tư duy, suy nghĩ, ứng xử, phương thức giải quyết công việc có thể khác nhau. Lịch sử phát triển của Hà Nội lại nhiều lần tách, nhập do điều kiện, tính chất, nhiệm vụ cách mạng cụ thể của từng thời kỳ. Nếu cán bộ Hà Nội không vì công việc chung, cứ giữ theo kiểu của mình, sẽ “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược”, dễ sinh bè phái, mất đoàn kết, Đảng bộ sẽ mất sức chiến đấu, không thể hoàn thành được nhiệm vụ chính trị.

Từ kim chỉ nam trong nhận thức lý luận của Nghị quyết 15-NQ/TW đến động lực phát triển Thủ đô, Nghị quyết đã chỉ ra các động lực truyền thống cần tiếp tục phát huy trong thời kỳ mới; đồng thời gợi mở nhiều động lực mới gắn với Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Nghị quyết chỉ ra cả động lực vật chất gắn với lợi ích kinh tế và động lực tinh thần - loại động lực gần như vô tận trong việc khai thác năng lực trí tuệ con người, càng khai thác (khai thác khoa học) càng phát triển.

Có thể nói, Nghị quyết số 15- NQ/TW thực sự là kim chỉ nam, là động lực cho sự phát triển bền vững của Thủ đô hôm nay và mai sau.