Với kinh nghiệm lịch sử và trách nhiệm quốc tế, Việt Nam không chỉ góp phần xây dựng nền hòa bình bền vững mà còn trở thành điểm sáng trong nỗ lực bảo vệ nhân quyền và đấu tranh chống tội ác toàn cầu.
Nhu cầu cấp bách về một hiệp ước toàn cầu
Thế giới ngày nay đang phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng hơn bao giờ hết về nhân quyền và công lý quốc tế. Các tội ác chống lại loài người như giết chóc hàng loạt, tra tấn, thanh trừng sắc tộc hay các chính sách đàn áp tôn giáo không chỉ gây ra nỗi đau khôn nguôi cho các nạn nhân và gia đình mà còn đe dọa nghiêm trọng đến nền hòa bình và ổn định toàn cầu.
Những hành vi này làm xói mòn các giá trị cốt lõi của nhân loại, khiến cộng đồng quốc tế ngày càng cần những giải pháp hiệu quả để đối phó. Lịch sử từng chứng kiến những thảm kịch như vụ diệt chủng ở Rwanda năm 1994, vụ thảm sát Srebrenica ở Bosnia và Herzegovina, hay hiện nay là các cuộc tấn công nhằm vào dân thương, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em, trong các cuộc xung đột ở Trung Đông.
Việt Nam đã xây dựng khuôn khổ pháp luật quốc gia về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ khá tiến bộ, bao gồm các chính sách thúc đẩy bình đẳng giới ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Các hành vi bạo lực như tấn công vào khu dân cư hay ngăn cản viện trợ nhân đạo là những bằng chứng đau lòng cho thấy nhân loại vẫn chưa tìm ra cách thức hiệu quả để chấm dứt các tội ác này. Mặc dù có sự tồn tại của các cơ chế pháp lý quốc tế như Tòa án Hình sự quốc tế (ICC), hiệu quả thực thi của các cơ quan này vẫn còn hạn chế. Một trong những trở ngại lớn nhất là sự thiếu hợp tác từ các cường quốc lớn như Mỹ, Trung Quốc và Nga, không chỉ trong việc tham gia vào các công ước quốc tế mà còn trong việc hỗ trợ điều tra và truy tố các hành vi vi phạm nhân quyền.
Các quốc gia này thường sử dụng quyền phủ quyết tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (LHQ) để bảo vệ lợi ích chiến lược của mình, dẫn đến tình trạng nhiều vụ việc không được xử lý công bằng. Một ví dụ điển hình là cuộc xung đột tại Syria, nơi các báo cáo quốc tế đã ghi nhận nhiều hành vi vi phạm nhân quyền, bao gồm sử dụng vũ khí hóa học và các cuộc tấn công không phân biệt vào dân thường.
Tuy nhiên, sự bất đồng giữa các cường quốc tại Hội đồng Bảo an LHQ đã khiến việc đưa các thủ phạm ra trước công lý trở nên vô cùng khó khăn. Điều này không chỉ làm gia tăng sự bất mãn từ các quốc gia nhỏ hơn mà còn khiến lòng tin vào hệ thống công lý quốc tế ngày càng suy giảm.
Trước bối cảnh này, nhu cầu cấp bách về một hiệp ước toàn cầu mới để đối phó với các tội ác chống lại loài người là không thể phủ nhận. Một hiệp ước như vậy cần phải đảm bảo rằng, các cơ chế giám sát và thực thi được xây dựng chặt chẽ, với sự tham gia của tất cả các quốc gia, không phân biệt quy mô hay vị thế.
Quan trọng hơn, hiệp ước này phải khắc phục được những hạn chế của các cơ chế hiện tại, bao gồm việc thiết lập các biện pháp trừng phạt hiệu quả đối với những quốc gia hoặc cá nhân không tuân thủ. Hợp tác quốc tế đóng vai trò cốt lõi trong việc thúc đẩy sự thành công của một hiệp ước toàn cầu.
Lịch sử đã chứng minh rằng khi các quốc gia gắn bó chặt chẽ, những thách thức toàn cầu có thể được giải quyết hiệu quả. Cuộc chiến chống buôn bán ma túy hay tội phạm xuyên quốc gia là những ví dụ rõ nét, nơi các cơ chế hợp tác quốc tế như INTERPOL đã đạt được những thành tựu đáng kể.
Tương tự, việc thúc đẩy hợp tác trong đấu tranh chống tội ác chống lại loài người không chỉ mang lại công lý cho các nạn nhân mà còn giúp xây dựng một thế giới hòa bình, nhân đạo và bền vững hơn. Việc đạt được sự đồng thuận toàn cầu không phải là điều dễ dàng, nhưng nó là điều cần thiết để nhân loại tiến lên phía trước.
Một hiệp ước toàn cầu mạnh mẽ, được xây dựng dựa trên những bài học lịch sử và cam kết chính trị vững chắc, sẽ là chìa khóa để giải quyết các thách thức nhân quyền và công lý quốc tế, đảm bảo rằng những bi kịch trong quá khứ không tái diễn trong tương lai.
Trách nhiệm tiên phong và cam kết mạnh mẽ của Việt Nam
Là một quốc gia từng chịu nhiều tổn thất nặng nề từ chiến tranh, Việt Nam hiểu rõ hơn ai hết giá trị của hòa bình và nhân quyền. Từ kinh nghiệm lịch sử, Việt Nam đã biến đau thương thành động lực để đóng góp tích cực vào các nỗ lực quốc tế nhằm đấu tranh chống lại các tội ác chống lại loài người.
Vai trò của Việt Nam không chỉ giới hạn ở việc tham gia, mà còn chủ động thúc đẩy hợp tác, sáng kiến và cải tiến các cơ chế pháp lý toàn cầu. Trong nhiệm kỳ Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ (2020-2021), Việt Nam đã chủ trì nhiều phiên họp quan trọng về bảo vệ thường dân và cơ sở hạ tầng dân sự trong xung đột vũ trang.
Nghị quyết 2573, do Việt Nam khởi xướng và thúc đẩy, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ các cơ sở thiết yếu như bệnh viện, trường học, nhà máy nước - những nơi thường bị tấn công trong chiến tranh. Đây không chỉ là một bước tiến lớn trong việc bảo vệ nhân quyền mà còn khẳng định tiếng nói tích cực của Việt Nam trong các vấn đề mang tính sống còn của nhân loại.
Ngoài ra, Việt Nam đã tham gia tích cực vào các sáng kiến toàn cầu về thúc đẩy trách nhiệm bảo vệ (R2P), một nguyên tắc quốc tế kêu gọi các quốc gia không chỉ bảo vệ người dân của mình mà còn ngăn chặn các hành vi diệt chủng, tội ác chiến tranh, tội ác chống lại loài người và thanh trừng sắc tộc ở các quốc gia khác. Việt Nam, dù là một quốc gia đang phát triển, đã không ngần ngại lên tiếng trước các vụ vi phạm nhân quyền nghiêm trọng và kêu gọi cộng đồng quốc tế hành động mạnh mẽ hơn.
Trong lĩnh vực gìn giữ hòa bình, Việt Nam đã vượt xa vai trò của một quốc gia tham gia, trở thành một trong những điểm sáng ở Đông Nam Á. Từ năm 2014, các lực lượng gìn giữ hòa bình của Việt Nam tại Nam Sudan và Cộng hòa Trung Phi không chỉ góp phần giảm thiểu xung đột mà còn hỗ trợ nhân đạo cho hàng nghìn người dân chịu ảnh hưởng. Bệnh viện dã chiến cấp 2 của Việt Nam tại Nam Sudan là một ví dụ tiêu biểu, nhận được sự đánh giá cao từ LHQ về chất lượng y tế, tinh thần trách nhiệm và khả năng xử lý tình huống.
Trung tâm Gìn giữ hòa bình Việt Nam không chỉ đào tạo lực lượng cho quốc gia mà còn mở rộng hợp tác khu vực, tổ chức các khóa huấn luyện về bảo vệ thường dân, giải quyết khủng hoảng nhân đạo và xử lý hậu quả của các tội ác chiến tranh. Vai trò này không chỉ khẳng định trách nhiệm của Việt Nam mà còn đặt nền móng để nước ta trở thành trung tâm khu vực về gìn giữ hòa bình.
Bên cạnh đó, Việt Nam đã phê chuẩn và thực thi nhiều công ước quốc tế về nhân quyền như Công ước chống tra tấn (CAT) và Công ước quốc tế về quyền dân sự và chính trị (ICCPR); đồng thời chủ động đưa ra các kiến nghị về việc cải thiện cơ chế giám sát và xử lý tội ác chống lại loài người. Những cải tiến này không chỉ dừng lại ở cấp quốc tế mà còn được Việt Nam áp dụng vào hệ thống pháp luật trong nước, như việc sửa đổi Bộ luật Hình sự để phù hợp với các chuẩn mực quốc tế.
Tại khu vực ASEAN, Việt Nam đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy hợp tác bảo vệ quyền con người. Trong cuộc khủng hoảng nhân đạo xảy ra với người Rohingya ở Myanmar, Việt Nam đã nhiều lần kêu gọi các bên liên quan tuân thủ luật pháp quốc tế và đưa ra các giải pháp nhân đạo để bảo vệ những người dễ bị tổn thương.
Một điểm nổi bật trong trách nhiệm của Việt Nam là nâng cao nhận thức cộng đồng về nhân quyền và tội ác chống lại loài người. Chính phủ đã tổ chức nhiều chương trình giáo dục từ cấp cơ sở đến cấp quốc gia nhằm phổ biến các giá trị nhân quyền. Các chương trình này không chỉ hướng đến người dân mà còn tập trung vào đào tạo cho lực lượng an ninh và quân đội - những người đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa và xử lý các vi phạm nhân quyền.
Đặc biệt, các nỗ lực bảo vệ phụ nữ và trẻ em - nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất trong các tình huống khủng hoảng - đã được đẩy mạnh. Việt Nam đã xây dựng các cơ chế bảo vệ đặc biệt, như thiết lập đường dây nóng hỗ trợ nạn nhân bạo lực và các trung tâm bảo vệ quyền trẻ em.
Trong tương lai, Việt Nam cam kết tiếp tục phát huy vai trò là quốc gia dẫn đầu trong các vấn đề nhân quyền và tội ác chống lại loài người. Một trong những mục tiêu chính là thúc đẩy việc hoàn thiện các cơ chế pháp lý quốc tế, đảm bảo rằng các tổ chức như ICC có đủ quyền lực và nguồn lực để xử lý các tội ác nghiêm trọng.
Đồng thời, Việt Nam cũng đang xây dựng các sáng kiến mới nhằm hỗ trợ các quốc gia khác trong khu vực Đông Nam Á cải thiện năng lực pháp lý và thực thi nhân quyền. Điều này bao gồm việc tổ chức các hội thảo, diễn đàn khu vực và các chương trình đào tạo chuyên sâu.
Những cam kết và đóng góp của Việt Nam khẳng định rằng, một quốc gia đang phát triển vẫn có thể đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một thế giới hòa bình và công bằng hơn. Với tinh thần trách nhiệm cao và hành động thiết thực, Việt Nam đang trở thành một hình mẫu tiêu biểu về cam kết bảo vệ nhân quyền và đấu tranh chống tội ác chống lại loài người.
Theo CAND