Chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp HĐND được quy định tại Điều 60 của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015. Đây là một trong những nội dung quan trọng của kỳ họp nhằm phát huy dân chủ, nâng cao vai trò, uy tín của HĐND. Việc chất vấn của đại biểu HĐND được quy định tại Điều 96 của Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Thông qua hoạt động chất vấn đại biểu HĐND, khẳng định được năng lực, trí tuệ và trách nhiệm của mình trước cử tri, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND.
Hơn nửa nhiệm kỳ qua, HĐND huyện Văn Chấn đã có nhiều đổi mới trong hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn trong các kỳ họp HĐND. Đồng chí Mai Mộng Tuân - Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch HĐND huyện cho biết: "Tại các kỳ họp thường lệ, HĐND huyện thường tổ chức 1 ngày; trong đó, thời lượng dành cho chất vấn chiếm gần 1/3 thời gian của kỳ họp với số lượng đại biểu tham gia chất vấn ngày càng nhiều, tiếp nhận từ 8 - 10 nội dung đăng ký chất vấn, thực hiện chất vấn trực tiếp từ 5 ý kiến/kỳ họp. Nội dung chất vấn ngày càng sâu, tập trung vào những vấn đề quan trọng của địa phương như việc thực hiện các chỉ tiêu kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh, đầu tư xây dựng cơ bản, giải phóng mặt bằng, quản lý đất đai, tài nguyên môi trường và triển khai thực hiện các chính sách của trung ương, tỉnh trên địa bàn…”.
Để đại biểu có thời gian nghiên cứu, chuẩn bị nội dung tham gia chất vấn, trước mỗi kỳ họp, Thường trực HĐND huyện giao các ban phối hợp với Văn phòng HĐND và UBND huyện cung cấp đầy đủ cho đại biểu những tài liệu, thông tin liên quan đến nội dung của kỳ họp. Tại phiên chất vấn, chủ tọa luôn điều hành linh hoạt, gợi ý các nội dung trọng tâm, nhóm vấn đề còn nhiều ý kiến khác nhau để đại biểu tập trung làm rõ. Qua đó, phiên chất vấn phát huy cao tinh thần dân chủ, trách nhiệm, thẳng thắn, tranh luận, truy đến cùng vấn đề…
Việc nâng cao chất lượng các kỳ họp; trong đó, nâng cao chất lượng chất vấn tại kỳ họp cũng được Thường trực HĐND huyện Yên Bình tập trung quan tâm chỉ đạo thực hiện. Trong đó, tại các phiên chất vấn, chủ tọa kỳ họp khuyến khích đại biểu không chuyên trách tham gia chất vấn, thảo luận, giải trình. Các đại biểu không chuyên trách tham gia ở các lĩnh vực công tác khác nhau đã mang lại cho phiên chất vấn không khí mới, sôi nổi, sát thực tiễn và rất hiệu quả. Trung bình mỗi phiên chất vấn có từ 7 - 10 đại biểu tham gia đặt câu hỏi.
Đơn cử, phiên chất vấn tại Kỳ họp thứ 10 (kỳ họp thường lệ cuối năm 2023), HĐND có 5 đại biểu không chuyên trách tham gia chất vấn về các lĩnh vực, những vấn đề nổi cộm trong nhân dân. Nội dung chất vấn được yêu cầu giải trình đến tận cùng của vấn đề... Công tác chỉ đạo, điều hành của chủ tọa Kỳ họp được đổi mới theo hướng "hỏi nhanh - đáp gọn”; đại biểu đặt câu hỏi chất vấn cụ thể, rõ ràng, đi thẳng vào trọng tâm vấn đề thực tiễn từ cơ sở…
Hoạt động kỳ họp của HĐND tỉnh thời gian qua cũng đã được tổ chức, điều hành theo hướng linh hoạt, dành nhiều thời gian cho hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn, giải trình tại hội trường; tạo không khí dân chủ, cởi mở, thẳng thắn; qua đó, đã phát huy được tinh thần trách nhiệm của đại biểu HĐND cũng như trách nhiệm của thủ trưởng các cơ quan, đơn vị trả lời chất vấn, giải trình.
Thường trực HĐND tỉnh đã chỉ đạo xây dựng kịch bản điều hành phiên chất vấn phù hợp với nội dung, yêu cầu của đại biểu và thời gian diễn ra kỳ họp của HĐND tỉnh.
Trước kỳ họp, các ban của HĐND tỉnh, các tổ đại biểu và các đại biểu HĐND tỉnh gửi vấn đề cần quan tâm đến Thường trực HĐND tỉnh. Thường trực HĐND tỉnh xem xét quyết định lựa chọn những vấn đề, nội dung cần chất vấn, giải trình để xác định và yêu cầu các chủ thể có trách nhiệm trả lời chất vấn theo quy định của pháp luật.
Tại kỳ họp, các phiếu chất vấn thường được gửi trước đến người được chất vấn để có thời gian chuẩn bị trả lời chất vấn, giải trình. Nội dung chất vấn của đại biểu có trọng tâm, rõ ràng, đi thẳng vào vấn đề, mang tính xây dựng cao và có truy vấn trách nhiệm đối với người trả lời chất vấn. Hình thức chất vấn có nhiều đổi mới theo hướng "hỏi nhanh - đáp gọn”.
Ngoài phần trả lời của các thành viên UBND tỉnh được chất vấn, chủ tọa điều hành phiên chất vấn còn mời chủ tịch UBND cấp huyện và các cơ quan liên quan cùng tham gia giải trình để cung cấp, làm rõ, bổ sung thêm một số thông tin có liên quan.
Các phiên chất vấn của HĐND tỉnh đều được phát thanh, truyền hình trực tiếp trên sóng Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh. Không khí chất vấn sôi nổi, thẳng thắn, dân chủ, trách nhiệm, thu hút được cử tri và nhân dân quan tâm, theo dõi. Qua các nội dung phiên chất vấn, HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết về hoạt động chất vấn làm cơ sở để UBND tỉnh và các cấp, các ngành triển khai thực hiện và là cơ sở cho đại biểu theo dõi, giám sát việc thực hiện những vấn đề đã cam kết.
Để nâng cao nhận thức và kinh nghiệm về kỹ năng hoạt động thảo luận, chất vấn cho đại biểu HĐND, từ đầu nhiệm kỳ 2021 - 2026 đến nay, thực hiện Đề án nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND các cấp tỉnh Yên Bái, ngoài các lớp tập huấn do Trung tâm Bồi dưỡng đại biểu dân cử của Ban Công tác đại biểu thuộc Ủy Ban Thường vụ Quốc hội tổ chức, các lớp tập huấn do Bộ Nội vụ tổ chức, Thường trực HĐND tỉnh còn trực tiếp tổ chức tập huấn cho đại biểu cấp huyện, cấp xã; trong đó, có nội dung nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động chất vấn, thảo luận; tổ chức hội nghị giao với thường trực HĐND các huyện, thị xã, thành phố. Qua đó, đánh giá đúng thực trạng việc thực hiện; đồng thời, đề xuất các giải pháp để nâng cao chất lượng hoạt động thảo luận, chất vấn và trả lời chất vấn.
Qua nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp HĐND đã phát huy được tinh thần trách nhiệm của đại biểu HĐND cũng như trách nhiệm của thủ trưởng các cơ quan, đơn vị trả lời chất vấn, giải trình; góp phần quan trọng nâng cao chất lượng hoạt động của HĐND các cấp.
Thu Hạnh