Trước nhiều vi phạm pháp luật nghiêm trọng (vi phạm Luật Đầu tư, Luật Đất đai, Luật Quy hoạch đô thị, Luật Doanh nghiệp,…) liên quan đến 3 dự án đầu tư: Khu dân cư Phú Thịnh - Long Tân (Chủ đầu tư là Công ty Cổ phần Đầu tư Nhơn Trạch, diện tích 723 ha, tổng vốn đầu tư 1.935,3 tỷ đồng; đến nay, dự án này đã được đổi tên thành Khu đô thị Đông Sài Gòn, nằm gần trung tâm huyện Nhơn Trạch và chuyển nhượng cho một nhà đầu tư nước ngoài); Khu đô thị du lịch Sơn Tiên (Chủ đầu tư Công ty cổ phần Sơn Tiên, quy mô 250 ha tại xã An Hoà, TP. Biên Hoà, tổng mức đầu tư 971,57 tỷ đồng); Khu đô thị du lịch sinh thái Đại Phước (Chủ đầu tư là Tổng Công ty Cổ phần Đầu tư Phát triển Xây dựng - DIC Corp; quy mô 464,56 ha, tại xã Đại Phước, huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai; tổng vốn đầu tư hơn 7.239 tỷ đồng); thực hiện chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, UBKT Trung ương đã tiến hành kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban cán sự đảng Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai, nhiệm kỳ 2016 - 2021 trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện các dự án trên. Kết quả kiểm tra cho thấy, trong quá trình triển khai thực hiện 3 dự án trên, nhiều tổ chức đảng và đảng viên đã vi phạm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong quản lý tài chính, đầu tư, đấu thầu, sử dụng đất, ngây hậu quả nghiêm trọng, khó khắc phục, nguy cơ thất thoát lớn ngân sách nhà nước; để dự án kéo dài, điều chỉnh nhiều lần, gây lãng phí tài nguyên; đã phát sinh nhiều đơn, thư khiếu nại, tố cáo đông người, vượt cấp, kéo dài, gây dư luận bức xúc xã hội,... Đặc biệt, liên quan đến chủ đầu tư, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Đồng Nai ra Quyết định khởi tố vụ án hình sự “Vi phạm các quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí và lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong thi hành công vụ”, xảy ra tại Công ty CPĐT Nhơn Trạch (tháng 4/2022); đã khởi tố và bắt tạm giam 4 bị can là các nguyên Chủ tịch HĐQT, nguyên Tổng giám đốc, nguyên thành viên HĐQT Công ty CPĐT Nhơn Trạch và Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tín Nghĩa về tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”.
Để xảy ra các sai phạm trên, trách nhiệm trực tiếp thuộc về Ban cán sự đảng (BCSĐ) UBND tỉnh các nhiệm kỳ từ năm 1999 đến 2021, vì đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị để UBND tỉnh mắc nhiều vi phạm, khuyết điểm, ban hành nhiều văn bản trái thẩm quyền, gây hậu quả nghiêm trọng; cụ thể là:
BCSĐ UBND tỉnh nhiệm kỳ 1999-2004: (1) Để UBND tỉnh ban hành văn bản thống nhất việc Công ty Cao su Công nghiệp Đồng Nai và Công ty Tín Nghĩa góp vốn, thành lập Công ty Cổ phần Đầu tư (CPĐT) Nhơn Trạch chỉ có 2 thành viên, vi phạm Luật Doanh nghiệp năm 1999; ra Quyết định chấp thuận chủ trương và giới thiệu địa điểm cho Công ty CPĐT Nhơn Trạch đầu tư xây dựng Khu dân cư Phú Thạnh - Long Tân, nhưng không báo BCSĐ UBND tỉnh để báo cáo Ban Thường vụ Tỉnh ủy cho chủ trương thành lập công ty thuộc cấp tỉnh quản lý, vượt thẩm quyền, vi phạm Quy chế làm việc của Tỉnh ủy; (2) BCSĐ UBND tỉnh báo cáo Ban Thường vụ (BTV) Tỉnh ủy xin chủ trương đầu tư dự án khu du lịch sinh thái Sơn Tiên, nhưng trước đó không họp bàn, thảo luận chủ trương đầu tư, vi phạm Quy chế làm việc của BCSĐ UBND tỉnh; để UBND tỉnh ban hành Quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư và giới thiệu địa điểm, khi dự án chưa phù hợp với quy hoạch sử dụng đất của huyện Long Thành, vi phạm Quy định số 781/QĐ.UBT ngày 28/3/2003 của UBND tỉnh; không chỉ đạo lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án (nhóm A) xin ý kiến các bộ, ngành để trình Thủ tướng Chính phủ cho phép đầu tư, vi phạm Nghị định số 07/2003/NĐ-CP của Chính phủ; (3) Ban hành Quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư dự án Đại Phước không báo cáo Tỉnh ủy, vi phạm Quy chế làm việc của Tỉnh ủy; phê duyệt giá đợt 1 để tính tiền sử dụng đất cho nhà đầu tư trái kết luận của BTV Tỉnh ủy; phê duyệt quy hoạch chi tiết1/2.000 nhưng không lập thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ đồ án quy hoạch chi tiết phân khu 1/2.000, không xin ý kiến nhân dân trong khu vực quy hoạch, vi phạm Luật Xây dựng 2003.
BCSĐ UBND tỉnh nhiệm kỳ 2004-2011: Đã để cho UBND tỉnh: (1) Ban hành văn bản chấp thuận phê duyệt giá đất thu tiền sử dụng đất đối với Dự án (đoạn 1) là 900.000 đ/m2 nhưng không căn cứ vào khảo sát thực tế, không tiến hành các bước theo trình tự, thủ tục, vi phạm Nghị định số 123/2007/NĐ-CP của Chính phủ; ban hành Văn bản chấp thuận chủ trương giao đất có thu tiền sử dụng đất không qua hình thức đấu giá thu tiền sử dụng đất, vi phạm Luật Đất đai 2003 và Nghị định số 181/2004/NĐ-CP, của Chính phủ, nguy cơ gây thất thoát lớn tài sản nhà nước; ban hành Quyết định thu hồi 752,2 ha đất và Văn bản bổ sung địa điểm thu hồi đất và gia hạn thời hạn thu hồi đất Khu dân cư Phú Thịnh- Long Tân, nhưng không có kế hoạch sử dụng đất, vi phạm Nghị định số 181/2004/NĐ-CP của Chính phủ, vi phạm Luật Đất đai 2003. (2) Giao Công ty Sơn Tiên tổ chức lập quy hoạch chung xây dựng của dự án khu du lịch sinh thái Sơn Tiên với tỷ lệ 1/500 trái quy định; quyết định phê duyệt quy hoạch chung xây dựng của dự án khi chưa lập, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch, UBND huyện Long Thành chưa báo cáo HĐND huyện; Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, của huyện Long Thành và quy hoạch du lịch của tỉnh chưa có dự án Sơn Tiên; dự án chưa phù hợp với quy hoạch sử dụng đất huyện Long Thành, vi phạm Luật Xây dựng 2003; ban hành Quyết định thu hồi 373 ha đất và giao cho Công ty Sơn Tiên thực hiện giải phóng mặt bằng, lập thủ tục đầu tư khi dự án Sơn Tiên chưa được Thủ tướng Chính phủ cho phép đầu tư; dự án chưa phù hợp với kế hoạch sử dụng đất của huyện Long Thành; chưa lập và thực hiện dự án tái định cư, vi phạm Nghị định số 07/2003/NĐ-CP của Chính phủ, vi phạm Luật Xây dựng 2003 và Luật Đất đai 2003. (3) Phê duyệt 3 quy hoạch chi tiết 1/500, vi phạm Nghị định 08/2005/NĐ-CP, vi phạm Luật Xây dựng 2003; điều chỉnh cục bộ quy hoạch chi tiết 1/500 giai đoạn 1, vi phạm Nghị định 08/2005/NĐ-CP; phê duyệt giá đất để tính tiền sử dụng đất cho phần diện tích chuyển từ không thu tiền sang giao đất có thu tiền, vi phạm Nghị định 198/2004/NĐ-CP; phê duyệt giá đất chưa sát với giá thị trường, vi phạm Nghị định 17/2006/NĐ-CP; cấp mới giấy chứng nhận đầu tư không đúng với với chủ trương của Cơ quan đại diện vốn chủ sở hữu nhà nước tại Doanh nghiệp; cấp mới và cấp điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư, vi phạm Luật Đất đai 2003, không kiểm tra, giám sát đánh giá đầu tư; không chỉ đạo cơ quan thanh tra, kiểm tra theo chức năng, nhiệm vụ, có biểu hiện ưu ái, chạy theo nhu cầu nhà đầu tư, để dự án kéo dài, điều chỉnh nhiều lần gây lãng phí tài nguyên, gây bức xúc trong xã hội.
BCSĐ UBND tỉnh nhiệm kỳ 2011 -2016: Đã để cho UBND tỉnh: (1) Thiếu trách nhiệm, để UBND huyện Nhơn Trạch không đôn đốc Công ty CPĐT Nhơn Trạch chuyển đủ tiền bồi thường, giải phóng mặt bằng, không giao đất trên thực địa cho chủ đầu tư trong việc thực hiện dự án Phú Thạnh - Long Tân; để Sở Tài chính không xác định được đơn giá tính tiền sử dụng đất đợt 2, vi phạm Luật Đất đai 2013. (2) Ban hành Văn bản đồng ý chủ trương, chấp thuận điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng 1/500, chức năng và tên gọi của Dự án khu Du lịch sinh thái Sơn Tiên; Quyết định duyệt nhiệm vụ quy hoạch và Quyết định duyệt quy hoạch phân khu xây dựng tỷ lệ 1/500 khu du lịch và đô thị Sơn Tiên, thay đổi mục, quy mô đầu tư, bổ sung khu đô thị, vi phạm Nghị quyết số 30-NQ/TW và số 44-NQ/TU của Tỉnh ủy; khu du lịch - đô thị Sơn Tiên (172 ha) không phù hợp với Quy hoạch chung xây dựng thành phố và quy hoạch sử dụng đất của thành phố Biên Hòa đã phê duyệt, vi phạm Luật Xây dựng 2003; cấp giấy chứng nhận đầu tư lần đầu năm 2014 cho dự án khu du lịch sinh thái Sơn Tiên, thay đổi quy mô dự án (giảm hơn 170 ha), vi phạm Nghị quyết 30-NQ/TW, vi phạm Luật Quy hoạch đô thị 2009; hơn 100 ha đất trồng lúa chưa được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương chuyển mục đích sử dụng đất sang thương mại, dịch vụ, vi phạm Nghị định số 69/2009/NĐ-CP của Chính phủ; thiếu trách nhiệm kiểm tra, để Công ty Sơn Tiên sử dụng 160 tỷ đồng có nguồn gốc ngân sách Nhà nước của Văn phòng Thành ủy Tp. Hồ Chí Minh góp vốn điều lệ, vi phạm Luật quản lý, sử dụng tài sản nhà nước năm 2008. (3) Phê duyệt điều chỉnh chi tiết xây dựng tỷ lệ 1/500 Dự án Đại Phước không phù hợp với quy hoạch chi tiết 1/2.000, không đúng thỏa thuận quy hoạch của Bộ Xây dựng, không lập đồ án nhiệm vụ điều chỉnh quy hoạch, vi phạm Luật Quy hoạch đô thị 2009; cấp mới và cấp điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư, vi phạm Luật Đất đai 2003, giao đất không có trong kế hoạch sử dụng đất vi phạm Luật Đất đai 2003; không điều chỉnh cơ cấu sử dụng đất để giao, cho thuê đất làm cơ sở tính tiền sử dụng đất; không kiểm tra, giám sát đánh giá đầu tư.
BCSĐ UBND tỉnh nhiệm kỳ 2016 -2021: Đã để cho UBND tỉnh: (1) Ban hành Quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư Dự án cấp 2 (Swan City) và chấp thuận cho Công ty CPĐT Nhơn Trạch góp hơn 113 tỷ đồng bằng một phần quyền sử dụng đất đối với phân khu 1A và 1B trong diện tích được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hơn 34 ha, chiếm 20% vốn Công ty VNIC 2 (Singapore) để đầu tư, xây dựng Dự án Swan City, nhưng không báo cáo xin ý kiến BTV Tỉnh ủy, vi phạm các Quy định của BTV Tỉnh ủy, Văn bản của BTV Tỉnh ủy và Văn bản của UBND tỉnh; thiếu kiểm tra để Công ty CPĐT Nhơn Trạch thương lượng với Công ty VINIC 2 góp 106 ha đất để xây dựng Dự án Swan City, với giá 1.045 tỷ đồng (trong khi Công ty VNIC 2 thuê Công ty thẩm định giá quốc tế SAVILLS thẩm định, xác định giá là 1.703 tỷ đồng), có nguy cơ ngây thất thoát rất lớn về tài sản nhà nước; để Công ty CPĐT Nhơn Trạch tự ý góp cả phần diện tích hơn 72 ha (trong tổng diện tích 106 ha) được nhà nước giao, không cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để xây dựng kết cấu hạ tầng, vi phạm Luật Đất đai 2013 và Luật Doanh nghiệp 2014; tự ý sử dụng số tiền 932 tỷ đồng do Công ty VINIC 2 thanh toán lại, không nộp vào ngân sách nhà nước, vi phạm Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp năm 2014. (2) UNBD tỉnh ban hành các Quyết định duyệt điều chỉnh cục bộ quy hoạch phân khu xây dựng tỷ lệ 1/500 khu du lịch và đô thị Sơn Tiên vi phạm Luật Quy hoạch Đô thị năm 2009; Quyết định duyệt quy hoạch chi tiết xây dựng tỷ lệ 1/500 khu đô thị cho Công ty Sơn Tiên khi không phải là chủ đầu tư dự án, vi phạm Nghị quyết 30-NQ/TW và số 44-NQ/TU của Tỉnh ủy; ban hành các văn bản cho Công ty Sơn Tiên điều chỉnh tên dự án, diện tích đất, giãn tiến độ thực hiện dự án đến năm 2028 nhưng không kiểm tra, đánh giá đầu tư, vi phạm Nghị định 84/2015/NĐ-CP; giãn tiến độ thực hiện dự án 10 năm trái quy định, vi phạm Luật Đầu tư năm 2014; ban hành quyết định cho Công ty Sơn Tiên thuê 176 ha đất thương mại, dịch vụ, khi hơn 100 ha đất trồng lúa chưa được Thủ tướng Chính phủ cho phép chuyển mục đích sử dụng là vượt thẩm quyền, vi phạm Luật Đất đai năm 2013; ban hành Quyết định phê duyệt giá đất chưa bảo đảm nguyên tắc sát giá thị trường, vi phạm Thông tư số 36/2014/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và môi trường. (3) Quyết định chủ trương điều chỉnh dự án Đại Phước nhưng không giám sát đánh giá đầu tư, vi phạm Nghị định số 84/2015/NĐ-CP; không ký hợp đồng thuê đất, vi phạm Luật Đất đai 2013; không điều chỉnh cơ cấu sử dụng đất, cho thuê đất làm cơ sở tính tiền sử dụng đất, gây thất thu ngân sách Nhà nước; không chỉ đạo các cơ quan thanh tra, kiểm tra theo chức năng, nhiệm vụ, để dự án kéo dài, điều chỉnh nhiều lần, thực hiện dự án kéo dài gây lãng phí tài nguyên.
Nhìn lại quá trình triển khai 3 dự án trên có nhiều điểm tương đồng: Đều được hình thành từ năm 2003, được cấp ủy, chính quyền địa phương kỳ vọng là những dự án trọng điểm của tỉnh, nhằm góp phần thực hiện mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển dịch vụ du lịch, giải trí; xây dựng những khu dân cư, đô thị hiện đại, thực hiện mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới; giải quyết việc làm cho lao động địa phương,… Nhưng đến nay đã qua hơn 20 năm triển khai thực hiện, không những các mục tiêu chính như kỳ vọng ban đầu của cả 3 dự án đều không đạt được, mà còn để lại nhiều hệ lụy cho địa phương, tạo thành điểm nóng, bức xúc xã hội, gây mất trật tự an ninh xã hội; kéo theo tình trạng khiếu kiện đông người, vượt cấp, kéo dài; nhiều cán bộ lãnh đạo của tỉnh và các sở, ngành bị vướng vào lao lý; làm suy giảm lòng tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng bộ và chính quyền tỉnh,…
Để xảy ra các sai phạm trên có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, nhưng nguyên nhân chủ quan là chính.Đó là sự tắc trách, vô trách nhiệm của những tổ chức, những cá nhân có quyền quyết định chính đến hoạt động của dự án. Ngoài việc, họ đã vi phạm quy chế làm việc của cơ quan, đơn vị mình; làm trái các văn bản mà chính họ đã tham mưu xây dựng, tham gia biểu quyết, và ký ban hành; nghiêm trọng hơn, họ còn cố ý làm trái, vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật của nhà nước một cách có hệ thống, vi phạm liên tục, kéo dài. Vi phạm xuất hiện ngay từ khi có ý tưởng hình thành dự án, trong quá trình hoạt động của dự án, họ đã nhiều lần ra các quyết định, ban hành các văn bản trái thẩm quyền, vi phạm các quy định của pháp luật hiện hành, gây lãng phí nguồn tài nguyên đất đai, gây thất thoát lớn cho ngân sách nhà nước. Đơn cử, riêng việc UBND tỉnh Đồng Nai ra Quyết định giao tổng diện tích hơn 560ha đất (không thông qua đấu giá) cho Công ty CPĐT Nhơn Trạch để thực hiện dự án xây dựng khu dân cư Long Tân - Phú Thạnh giai đoạn 1, trong đó, giao đất có thu tiền sử dụng đất hơn 230ha, còn lại hơn 330ha không thu tiền sử dụng đất để xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật khu dân cư (tháng 11/2007); Văn bản phê duyệt giá đất thu tiền sử dụng đất đối với Dự án (đợt 1) là 900.000 đồng/m2 (chưa sát với giá thị trường, không sát với đơn giá như đề nghị của UBND huyện Nhơn Trạch là 1,1 triệu đồng/m2), đã gây thất thoát ngân sách Nhà nước gần 200 tỷ đồng.
Như vậy, Ban cán sự đảng UBND tỉnh Đồng Nai các nhiệm kỳ từ năm 1999 đến năm 2021, đã vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc; thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo để UBND tỉnh và nhiều tổ chức, cá nhân vi phạm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong thực hiện một số dự án và công tác cổ phần hóa; một số cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, vi phạm quy định về những điều đảng viên không được làm và trách nhiệm nêu gương, bị xử lý hình sự. Những vi phạm nêu trên đã gây hậu quả nghiêm trọng, làm thiệt hại và nguy cơ thất thoát rất lớn ngân sách nhà nước, gây dư luận xấu, ảnh hưởng đến uy tín của tổ chức đảng và chính quyền địa phương. Với các vi phạm trên, UBKT Trung ương quyết định thi hành kỷ luật bằng hình thức Cảnh cáođối với Ban cán sự đảng UBND tỉnh Đồng Nai các nhiệm kỳ 2011 - 2016, 2016 - 2021.
Để xảy ra các sai phạm trên, có trách nhiệm của BTV Tỉnh ủy Đồng Nai các nhiệm kỳ 2010-2015, 2015-2020 vì đã vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy chế làm việc; thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo; thiếu kiểm tra, giám sát,…để Ban cán sự đảng UBND tỉnh, UBND tỉnh và một số tổ chức, cá nhân vi phạm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong quản lý tài chính, đầu tư, đấu thầu, sử dụng đất tại một số dự án trên. Các vi phạm, khuyết điểm của BTV Tỉnh ủy gây hậu quả nghiêm trọng;vì vậy,Bộ Chính trị quyết định thi hành kỷ luật bằng hình thức Cảnh cáo đối với BTV Tỉnh ủy Đồng Nai các nhiệm kỳ 2010-2015, 2015-2020.
Sai phạm trên của BTV Tỉnh ủy, BCS đảng UBND tỉnh và UBND tỉnh Đồng Nai như trên có nguyên nhân và trách nhiệm trực tiếp từ những người đứng đầu cấp ủy, lãnh đạo chủ chốt của tỉnh trong quá trình lãnh đạo, tổ chức thực hiện các dự án trên đã ra các quyết định, chỉ đạo vi phạm nghiêm trọng quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước và Quy chế làm việc của cơ quan; gắn liền với sai phạm và trách nhiệm của một số tổ chức đảng, bí thư cấp ủy và lãnh đạo các sở, ngành, đơn vị chức năng của tỉnh có liên quan (đó là Đảng ủy các sở: Kế hoạch & Đầu tư, Tài nguyên & Môi trường, Tài chính, Xây dựng, Cục Thuế tỉnh, Văn phòng UBND tỉnh, công ty trực thuộc…) vì đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị. Các tập thể và cá nhân mắc vi phạm trên đã và đang bị xử lý kỷ luật Đảng nghiêm minh, xử lý trách nhiệm hình sự nghiêm khắc trước pháp luật./.
Hải Hà - Gia Huy - Minh Đức