Nhà thờ Tiền hiền làng Quan Châu: Nơi tri ân công đức tiền nhân

Nhà thờ Tiền hiền làng Quan Châu - công trình kiến trúc cổ độc đáo tại thời điểm được xếp hạng là di tích cấp thành phố

Theo sử liệu, 4 vị tiền hiền thuộc các tộc họ: Trần, Đoàn, Lê, Huỳnh là những người tiên phong, có công lao to lớn trong buổi đầu khai phá và lập nên làng Diêu Trì (xã Hòa Nhơn, huyện Hòa Vang ngày nay). Tuy nhiên, do vùng Diêu Trì trong buổi ban sơ là nơi hoang vu, đầm lầy, nước đọng, nơi rừng thiêng nước độc, thú dữ hoành hành, điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu không thích hợp về lâu về dài, cũng như thiên nhiên không ưu đãi, không thuận tiện cho việc an dân nên các vị tiền nhân bàn nhau xuống vùng đồng bằng, tiếp tục dày công khai phá, quy dân lập ấp tại vùng Châu Nguyên, dần dần hình thành làng mới, đặt tên làng Minh Châu vào năm Ất Mão 1495 (sau đổi tên thành làng Quan Châu). Để tri ân công đức tiền nhân, người dân đã xây dựng Nhà thờ Tiền hiền làng Quan Châu để làm nơi thờ tự, thực hành các nghi lễ tín ngưỡng đối với các vị tiền nhân đã có công khai khẩn, lập làng, mở mang bờ cõi, thể hiện sâu sắc đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc. Ban đầu, nhà thờ làm bằng các vật liệu đơn giản: tranh, tre, nứa lá; đến đầu thế kỷ XIX (năm 1800), nhà thờ được xây dựng kiên cố, quy mô hơn với mái ngói, tường vôi, chạm khắc gỗ. Kiến trúc nhà thờ có dạng chữ Nhất với cổng, bình phong, tiền đường, chánh điện, hậu tẩm…

Trải qua bao biến cố lịch sử, đặc biệt là trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp (1945 - 1954) và chống Mỹ (1954 - 1975) tại làng Quan Châu chính là sự tồn tại một cách an toàn và vững chãi của nhà thờ tiền hiền, mặc dù trong làng, nhà cửa của người dân và các cơ sở thờ tự khác như đình, chùa, miếu… đều bị phá bỏ. Năm 2004, Nhà thờ Tiền hiền làng Quan Châu được sửa chữa tạm thời để người dân tiếp tục duy trì việc thờ phụng và tổ chức các lễ tế Xuân, Thu nhị kỳ, cúng Đông chí. Chính quyền cũng giao cho Ban công tác Mặt trận thôn Quan Châu và các tộc họ tiền hiền duy trì, tổ chức thường niên các hoạt động thờ cúng, thực hành tín ngưỡng tại nhà thờ, giúp các tộc họ tiền hiền có được tiếng nói chung, cùng chung tay với các tộc họ hậu hiền gìn giữ và phát huy những giá trị, những bản sắc văn hóa truyền thống vốn đã “ăn sâu, bám rễ” trong các thế hệ của dân làng… Có thể nói, Nhà thờ Tiền hiền làng Quan Châu là một công trình kiến trúc cổ độc đáo, không chỉ mang giá trị tâm linh, tri ân công đức tiền nhân mà còn là nơi cố kết cộng đồng làng, xã qua bao thăng trầm của thời cuộc.

Hiền Dương