Yêu cầu đối với Khung Kiến trúc tổng thể quốc gia số ở cấp Bộ, cơ quan Trung ương

Tại Quy định số 05-QĐ/BCĐTW ngày 27/8/2025 về Mô hình liên thông số thống nhất, hiệu quả và quản trị dựa trên dữ liệu trong hệ thống chính trị, Ban Chỉ đạo Trung ương về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã nêu minh họa Mô hình quản trị dựa trên dữ liệu cho cấp Bộ, cơ quan Trung ương. Các cơ quan Trung ương khác trong hệ thống chính trị căn cứ vào các thành phần và quy trình vận hành cốt lõi này để vận dụng sáng tạo, xây dựng mô hình chi tiết phù hợp với chức năng, nhiệm vụ đặc thù của cơ quan mình trong quá trình xây dựng Kiến trúc chuyển đổi số.

Mục tiêu cốt lõi của Mô hình là chuyển đổi vai trò của lãnh đạo Bộ. Để cụ thể hóa các nguyên tắc cốt lõi đã nêu tại Chương I, đặc biệt là Nguyên tắc 2 (Lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành dựa trên dữ liệu) và Nguyên tắc 1 (Quản trị dựa trên kết quả), trong mô hình mới, vai trò của lãnh đạo Bộ, cơ quan Trung ương phải được nâng lên một tầm cao mới, chuyển dịch căn bản từ quản lý hành chính sang kiến tạo và phát triển ngành trên không gian số:  

Từ ban hành chính sách dựa trên kinh nghiệm sang kiến tạo chính sách dựa trên bằng chứng dữ liệu.

Từ quản lý ngành dọc qua công văn, báo cáo sang điều hành, giám sát toàn ngành theo thời gian thực thông qua các nền tảng số.

Từ bị động xử lý các vấn đề của ngành, lĩnh vực sang chủ động phân tích, dự báo xu hướng và hoạch định chiến lược phát triển.

Từ hoạch định chính sách dựa trên dữ liệu tổng hợp chung sang phân tích, hoạch định chính sách có tính đến yếu tố đặc thù vùng, miền. Phải chủ động thu thập, làm giàu và phân tích các bộ dữ liệu đặc thù về kinh tế, xã hội, văn hóa, an ninh của các vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo và vùng đồng bào dân tộc thiểu số, bảo đảm chính sách được ban hành có tính bao trùm, hiệu quả và không bỏ sót bất kỳ nhóm đối tượng nào.

Từ xây dựng các hệ thống riêng lẻ sang kiến tạo và phát triển các nền tảng số quốc gia dùng chung cho toàn ngành, lĩnh vực, phục vụ công tác quản lý và cho toàn xã hội.

Kiến trúc kỹ thuật hỗ trợ quản trị tại cấp Bộ, cơ quan Trung ương là sự cụ thể hóa các thành phần trong Kiến trúc tổng thể 04 lớp đã quy định tại Chương II của Quy định, được thiết kế chuyên sâu cho các nghiệp vụ của ngành, lĩnh vực. Để hiện thực hóa vai trò trên, mỗi Bộ, cơ quan Trung ương theo nhu cầu và điều kiện thực tế của bộ, cơ quan xây dựng và vận hành các thành phần dưới đây, bảo đảm tuân thủ Khung Kiến trúc tổng thể quốc gia số, cụ thể:

Kho dữ liệu ngành, lĩnh vực: Là nơi lưu trữ dữ liệu chuyên sâu của ngành, tổng hợp dữ liệu từ các nguồn: dữ liệu từ các nền tảng quốc gia của ngành (ví dụ: Bộ Y tế tổng hợp dữ liệu từ Nền tảng Sổ sức khỏe điện tử), dữ liệu từ các ngành dọc tại địa phương, dữ liệu liên ngành được chia sẻ từ các Bộ, ngành khác, dữ liệu mở và dữ liệu từ các nguồn tin cậy khác.

Trung tâm điều hành thông minh của ngành (IOC): Là nơi trực quan hóa toàn bộ các chỉ số quan trọng của ngành trên phạm vi toàn quốc. IOC phải có khả năng tích hợp dữ liệu và phân tích chuyên sâu, so sánh hiệu quả giữa các địa phương, đánh giá tác động của chính sách và theo dõi tình hình hoạt động, hiệu quả của các nền tảng số do Bộ, ngành quản lý.

Nền tảng chỉ đạo, điều hành và quản lý, hoạch định chính sách dựa trên dữ liệu: Là công cụ phục vụ công tác quản lý ngành, lĩnh vực; chỉ đạo, điều hành và quản lý, hoạch định, dự báo, đánh giá tác động chính sách dựa trên dữ liệu.

Yêu cầu về an toàn, bảo mật trong quá trình vận hành Mô hình quản trị phải tuân thủ nghiêm ngặt Nguyên tắc 6 và các quy định sau: Kiểm soát chặt chẽ phạm vi dữ liệu: Mọi hoạt động thu thập, chia sẻ, khai thác dữ liệu phải được phân quyền chi tiết, đảm bảo nguyên tắc "đúng vai, đúng quyền" và chỉ trong phạm vi công việc được giao. Toàn bộ các hoạt động phải được ghi nhật ký để phục vụ kiểm tra, giám sát; Bảo vệ dữ liệu trọng yếu: Đối với các dữ liệu nhạy cảm, dữ liệu liên quan đến quốc phòng, an ninh, bí mật nhà nước, phải thiết lập các cơ chế bảo vệ đặc biệt, mã hóa và kiểm soát truy cập nghiêm ngặt, tuân thủ tuyệt đối các quy định của pháp luật về bảo vệ bí mật nhà nước.

Đây là quy trình khép kín giúp lãnh đạo Bộ điều hành và hoạch định chiến lược cho toàn ngành.

Bước 1: Kiến tạo nền tảng (Kiến trúc và xây dựng): Dựa trên chiến lược phát triển ngành, Bộ chủ trì xây dựng các nền tảng số quốc gia, các CSDL ngành và ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cho toàn ngành tuân thủ.

Bước 2: Khai thác dữ liệu (Phân tích và dự báo): Sử dụng Kho dữ liệu ngành và IOC để liên tục phân tích các xu hướng, phát hiện các điểm nghẽn, các vấn đề mang tính hệ thống trên toàn quốc (ví dụ: tình trạng thiếu thiết bị y tế tại một số vùng; chất lượng giáo dục không đồng đều...).

Bước 3: Khởi tạo chính sách (Hoạch định và ban hành): Dựa trên kết quả phân tích, lãnh đạo Bộ sử dụng Nền tảng chỉ đạo, điều hành và quản lý, hoạch định chính sách để thiết kế các chính sách mới. Các chính sách được ban hành với các mục tiêu, chỉ số đo lường rõ ràng, được giao nhiệm vụ triển khai trên toàn hệ thống.

Bước 4: Kiểm soát tác động (Đo lường và hiệu chỉnh): Hệ thống tự động theo dõi việc thực thi và đo lường tác động của chính sách thông qua các KPIs đã xác định. Lãnh đạo Bộ đánh giá hiệu quả và thực hiện các điều chỉnh cần thiết một cách kịp thời, tạo ra một chu trình hoạch định chính sách linh hoạt và liên tục được cải tiến.

Về yêu cầu đối với Khung Kiến trúc tổng thể quốc gia số, để mô hình cấp Bộ vận hành hiệu quả, Khung Kiến trúc tổng thể quốc gia số phải bảo đảm cơ chế kết nối, chia sẻ dữ liệu liên ngành (giữa các Bộ, ngành), liên cấp (giữa bộ với tỉnh) và giữa các đơn vị trong nội bộ một cách thông suốt, an toàn; Phân định rõ trách nhiệm xây dựng và quyền khai thác các nền tảng, CSDL ngành, tránh chồng chéo, trùng lặp; Cung cấp Nền tảng AI dùng chung để các Bộ, ngành có thể ứng dụng vào việc phân tích, dự báo các bài toán phức tạp của bộ, ngành mình; Mô hình này, khi kết hợp với mô hình quản trị cấp tỉnh, sẽ tạo ra một hệ thống quản trị quốc gia vừa thống nhất ở tầm vĩ mô, vừa linh hoạt, chủ động ở cấp thực thi, đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.