Ứng dụng công nghệ thông tin trong quy trình hiệp thương, ứng cử

Sáng 26/9, tiếp tục Phiên họp thứ 49, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc xây dựng Nghị quyết liên tịch của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ và Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam hướng dẫn quy trình hiệp thương, giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XVI, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026-2031.

Theo tờ trình, trong thời gian vừa qua, Hiến pháp đã được sửa đổi, bổ sung một số điều tại Nghị quyết số 203/2025/QH15 và các luật về tổ chức bộ máy Nhà nước đã được sửa đổi, bổ sung và ban hành mới để thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy trong hệ thống chính trị, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp gồm cấp tỉnh, cấp xã.

Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân sửa đổi, bổ sung đã điều chỉnh về thời gian thực hiện các lần hiệp thương giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp...

Các quy định này đã có những tác động, ảnh hưởng tới các quy định về thời gian, lộ trình và trách nhiệm tổ chức hiệp thương tại Nghị quyết liên tịch số 09/2021/NQLT/UBTVQH14-CP-ĐCTUBTWMTTQVN.

Bên cạnh đó, qua tổng kết công tác Mặt trận tham gia bầu cử và giám sát bầu cử năm 2021 và phản ánh từ các tỉnh, thành phố cho thấy, một số quy định chi tiết và hướng dẫn tại Nghị quyết liên tịch số 09 không còn phù hợp với thực tiễn, cần phải được xem xét, sửa đổi để đáp ứng được yêu cầu của cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026-2031.

Việc sửa đổi Nghị quyết liên tịch nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống văn bản pháp luật về bầu cử; bảo đảm quy định chi tiết và hướng dẫn cụ thể, thuận lợi trong thực hiện việc tổ chức hiệp thương, giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XVI, đại biểu Hội đồng Nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026-2031, bảo đảm phù hợp với mô hình tổ chức bộ máy sau sắp xếp, tinh gọn, góp phần phát huy dân chủ, nâng cao chất lượng đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân nhiệm kỳ mới.

Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải cho biết Ủy ban thống nhất với sự cần thiết ban hành Nghị quyết, nhằm tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, kịp thời cho việc tổ chức cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026-2031.

Nghị quyết có vai trò quan trọng trong việc cụ thể hóa các quy định của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng Nhân dân (sửa đổi năm 2025), bảo đảm quy trình triển khai công tác bầu cử được thống nhất, đồng bộ, khắc phục khoảng trống pháp lý cũng như những hạn chế từ thực tiễn các nhiệm kỳ trước.

Ủy ban Công tác đại biểu của Quốc hội cho rằng các mốc thời gian trong quy trình hiệp thương và giới thiệu người ứng cử quy định trong dự thảo nghị quyết phù hợp với các mốc thời gian đã được quy định tại Nghị quyết số 199/2025/QH15 của Quốc hội về việc rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021-2026; Ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu Hội đồng Nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026-2031 và quy trình các bước hiệp thương được quy định trong Luật Bầu cử đã được sửa đổi, bổ sung một số điều tại Luật số 83/2025/QH15.

Ủy ban Công tác đại biểu nhất trí với các mốc thời gian thực hiện các lần hiệp thương, giới thiệu người ứng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân trong dự thảo Nghị quyết.

Đối với trường hợp người ứng cử không đạt sự tín nhiệm trên 50% tổng số cử tri nơi cư trú, tại khoản 1 Điều 26 và khoản 1 Điều 28 dự thảo Nghị quyết quy định: "Những trường hợp người ứng cử không đạt sự tín nhiệm của trên 50% tổng số cử tri tham dự hội nghị cử tri nơi cư trú thì không đưa vào danh sách giới thiệu tại hội nghị hiệp thương lần thứ ba, trừ trường hợp đặc biệt cần báo cáo rõ để hội nghị hiệp thương xem xét, quyết định."

Về vấn đề này, Ủy ban Công tác đại biểu nhận thấy quy định này đã kế thừa Nghị quyết liên tịch số 09, tuy nhiên để bảo đảm thuận tiện trong áp dụng, cần xác định rõ thẩm quyền xem xét đối với các trường hợp đặc biệt nêu trên.

Ủy ban Công tác đại biểu đề nghị quy định theo hướng: Ở Trung ương, thẩm quyền thuộc Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Ở địa phương, thẩm quyền thuộc Ban lãnh đạo Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cùng cấp cơ quan trực tiếp tổ chức hội nghị hiệp thương.

“Việc quy định như vậy sẽ bảo đảm cơ sở pháp lý thống nhất, hạn chế áp dụng tùy tiện đối với các trường hợp đặc biệt khi không đủ sự tín nhiệm trên 50% như quy định,” báo cáo thẩm tra nhấn mạnh.

Về ứng dụng công nghệ thông tin, Ủy ban Công tác đại biểu cho rằng trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia đang diễn ra mạnh mẽ trong mọi lĩnh vực, Kế hoạch số 56/KH/BCĐ ngày 4/7/2025 của Ban chỉ đạo Trung ương về ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, Ủy ban Công tác đại biểu đề nghị cần bổ sung vào Nghị quyết quy định về việc áp dụng công nghệ thông tin trong một số nội dung tại quy trình giới thiệu ứng cử theo hướng: “Khuyến khích và cho phép việc khai và nộp hồ sơ của người ứng cử, gửi biên bản các hội nghị hiệp thương bằng hình thức điện tử thông qua các nền tảng trực tuyến bảo mật được Hội đồng bầu cử quốc gia quy định," nhằm tăng cường tính công khai, minh bạch, tiết kiệm thời gian, nguồn lực, đảm bảo khả năng triển khai trong các trường hợp bất khả kháng, đặc biệt tại các khu vực vùng sâu, vùng xa, hải đảo, các xã có địa bàn rộng.

Đồng thời, để đáp ứng yêu cầu tiến độ theo các mốc thời gian được nêu trong Dự thảo Nghị quyết, Ủy ban Công tác đại biểu đề nghị cho phép tổ chức hội nghị hiệp thương kết hợp giữa hình thức trực tiếp và trực tuyến đối với các tỉnh có địa bàn rộng, số xã nhiều, qua đó bảo đảm tính hiệu quả, kịp thời và đồng bộ trong toàn bộ quy trình hiệp thương giữa các cấp.

Cũng tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét thông qua Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định về việc tổ chức hội nghị cử tri; việc giới thiệu người ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã ở thôn, tổ dân phố; việc hiệp thương, giới thiệu người ứng cử, lập danh sách người ứng cử đại biểu Quốc hội, ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân trong bầu bổ sung (hướng dẫn khoản 5 Điều 45, khoản 4 Điều 52, khoản 2 Điều 92 của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng Nhân dân).

Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét dự thảo Nghị quyết liên tịch sửa đổi, bổ sung Nghị quyết liên tịch số 72/2025/NQLT/UBTVQH15-CP-ĐCTUBTWMTTQVN ngày 20/02/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ và Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quy định chi tiết việc tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua Nghị quyết ban hành Quy chế làm việc mẫu của Hội đồng Nhân dân tỉnh, thành phố; Nghị quyết ban hành Quy chế làm việc mẫu của Hội đồng Nhân dân cấp xã, phường, đặc khu./.