Người giữ lửa nghề thêu của dân tộc Dao Thanh Phán
Trong cộng đồng người Dao Thanh Phán, việc gìn giữ và truyền lửa nghề thêu truyền thống là trách nhiệm chung của nhiều thế hệ phụ nữ. Họ là những người lớn tuổi, am hiểu sâu sắc về hoa văn, họa tiết thêu của dân tộc mình, đóng vai trò nòng cốt trong việc truyền dạy lại cho con cháu. Trong số đó, bà Triệu Thị Tuyết, thôn Tân Lập, xã Quảng La, là biểu tượng cho nỗ lực gìn giữ nghề truyền thống thêu thổ cẩm của dân tộc Dao Thanh Phán. Bà đã dành cả đời mình say nghề, gắn bó với từng đường kim, mũi chỉ, từng tấm vải thổ cẩm với mong muốn gìn giữ, truyền lại kỹ thuật thêu các hoa văn trên trang phục cho thế hệ trẻ, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa trước dòng chảy hối hả của cuộc sống hiện đại.
Buổi học thêu thổ cẩm của CLB Bảo tồn văn hóa dân tộc Dao Thanh Phán được bà Triệu Thị Tuyết đứng lớp.
Nhắc tới bà Triệu Thị Tuyết, thôn Tân Lập, xã Quảng La, Chủ nhiệm CLB Bảo tồn văn hóa dân tộc Dao Thanh Phán - Bàn Thị Yến phấn khởi chia sẻ: Nhờ có những người tâm huyết, yêu nghề thêu thổ cẩm như bà Tuyết, đến nay những bộ trang phục truyền thống của người Dao Thanh Phán vẫn còn được lưu giữ và phát triển. Bà Tuyết hiện đang tham gia dạy tại Câu lạc bộ Bảo tồn văn hóa dân tộc Dao Thanh Phán của xã Quảng La. Với mục tiêu giữ gìn và phát triển văn hóa truyền thống, tạo môi trường sinh hoạt, học hỏi cho hội viên, đồng thời lan tỏa bản sắc văn hóa đến cộng đồng và du khách.
Đến lớp học thêu của CLB, mọi người không còn xa lạ với hình ảnh bà Triệu Thị Tuyết đang cẩn thận bắt tay chỉ dạy từng đường kim, mũi chỉ cho các học sinh và giảng giải ý nghĩa riêng của từng hoa văn, họa tiết trên trang phục dân tộc Dao Thanh Phán. Trang phục của phụ nữ Dao bao gồm quần, áo, khăn và các đồ trang sức khác. Trong đó, áo là phần quan trọng, cầu kỳ nhất của bộ trang phục, được thêu bằng 5 màu cơ bản gồm: Đỏ, xanh, trắng, vàng, đen; trong đó màu đỏ là màu chủ đạo. Bởi theo quan niệm của người Dao, màu đỏ mang lại may mắn, hạnh phúc, sự đủ đầy và năng lượng tích cực cho mọi người.
Bà Tuyết tỉ mỉ chỉ dạy từng đường kim, mũi chỉ cho các học sinh tham gia lớp thêu của CLB.
Trong trí nhớ của bà Tuyết, nghề thêu đến với bà bằng niềm đam mê và cả nhận thức về trách nhiệm của người đồng bào muốn gìn giữ nét văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Ngay từ nhỏ, cô bé Tuyết đã rất thích những vạt thổ cẩm rực rỡ, nhiều màu sắc mà bà ngồi thêu.
“Từ lúc lên 12 tuổi, tôi đã nhìn bà tôi thêu từng đường kim mũi chỉ, mỗi hoa văn trên các trang phục. Bà vừa truyền dạy, vừa nhắc nhở tôi: Nghề thêu chứa đựng những ý nghĩa sâu sắc về đời sống tâm linh và bản sắc dân tộc Dao Thanh Phán. Đó cũng là những bài học đầu tiên khi tôi đến với nghề thêu. Kỷ niệm với nghề thì rất nhiều, nhưng có lẽ đối với tôi thì đó là lần phải tìm hiểu, tập đi tập lại rất nhiều lần mới có thể thêu được họa tiết hoa đồng tiền. Rồi những ngày đầu mới thêu để hoàn thiện được một bộ quần áo tôi phải mất hàng năm trời mới xong được. Chính những điều này đã giúp tôi rèn luyện tính kiên trì và một tình yêu với nghề thêu của đồng bào Dao Thanh Phán mình. Sau này, khi lập gia đình, mặc dù cuộc sống bận rộn nhưng tôi vẫn dành thời gian bên những cây kim, mũi chỉ và tấm vải thổ cẩm ” - Bà Tuyết kể trong niềm xúc động và tự hào.
Sau gần 40 năm gắn bó với nghề thêu, bà Tuyết đã có một tài sản vô giá. Đó chính là kinh nghiệm, kỹ thuật thêu truyền thống. Bà được mọi người quý trọng và tìm đến để học hỏi nghề.
Em Triệu Quý Hài, lớp 8A, Trường TH&THCS Tân Dân, xã Quảng La, chia sẻ: Em rất tự hào khi được học nghề thêu của người Dao Thanh Phán – một truyền thống văn hóa giàu bản sắc và tinh tế của dân tộc mình. Em được bà Tuyết, người gắn bó với nghề nhiều năm hướng dẫn rất tỉ mỉ. Qua đấy em càng trân trọng sự kiên trì và học hỏi được nhiều điều hay. Em mong muốn mình tiếp tục được học tập, rèn luyện để tiếp nối truyền thống, gìn giữ và phát triển, lan tỏa nghề thêu ngày một rộng rãi hơn.
Hoa văn, họa tiết trên trang phục truyền thống của người dân tộc Dao Thanh Phán là một phần quan trọng.
Với sự thay đổi của đời sống kinh tế - xã hội, một số nghề thủ công truyền thống khác trong cộng đồng đang có xu hướng bị mai một thì việc truyền dạy cho con em mình cách thêu hoa văn trên trang phục truyền thống từ khi còn nhỏ là việc làm vô cùng ý nghĩa. Bà Tuyết chia sẻ: Theo quan niệm của người Dao Thanh Phán chúng tôi, việc tự tay thêu trang phục là một phần quan trọng trong bản sắc văn hóa. Mỗi dân tộc đều có những nét văn hóa, trang phục riêng, như một thứ ngôn ngữ nói thay những nét đặc trưng của người đồng bào. Bản thân tôi cũng đã được thế hệ đi trước truyền dạy lại từng đường kim mũi chỉ, nhắc nhở chúng tôi: Thêu cũng là cách người đồng bào nhớ về cội nguồn, tổ tiên mình. Tôi cũng như nhiều chị em Dao Thanh Phán đều mong muốn truyền lại kỹ thuật thêu các hoa văn trên trang phục để bảo tồn bản sắc văn hóa. Nếu để thất truyền nghề thêu của ông bà để lại là đánh mất bản sắc, mất cội nguồn của mình. Ngoài ra, tôi mong muốn qua việc thế hệ trẻ học thêu, làm ra sản phẩm để có thể quảng bá, đưa trang phục truyền thống của người Dao Thanh Phán đến với bạn bè, du khách, giúp người học thêu có thêm thu nhập.
Hiện nay, nhiều phụ nữ dân tộc Dao cũng đã và đang tiếp nối truyền thống thế hệ đi trước, truyền dạy cho thế hệ trẻ kỹ thuật thêu thổ cẩm. Họ không chỉ dừng lại ở việc tạo ra những sản phẩm nghệ thuật thêu truyền thống, mà còn góp phần giữ mãi ngọn lửa nhiệt huyết với nghề thêu của đồng bào dân tộc Dao Thanh Phán.
