Con người, văn hóa - nguồn lực “gốc” để phát triển đất nước theo tinh thần Đại hội XIII

Định hướng phát triển đất nước đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Đại hội XIII của Đảng đã đề ra mục tiêu tổng quát: phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI “nước ta trở thành nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa”. Trong đó, các mục tiêu cụ thể được đặt ra là: “Đến năm 2025, kỷ niệm 50 năm giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước: Là nước đang phát triển có công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình. Đến năm 2030, kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng: Là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao. Đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam: Trở thành nước phát triển, thu nhập cao”(1).

Trong hệ thống và các tiêu chí xác định các nguồn lực của đất nước ta hiện nay, có thể khái quát những nhóm nguồn lực cơ bản như: nguồn lực con người; nguồn lực khoa học và công nghệ; nguồn lực tài nguyên thiên nhiên; nguồn lực tài chính; nguồn lực văn hóa; nguồn lực bên ngoài… Như vậy, nguồn lực bao gồm cả nguồn lực vật chất và nguồn lực tinh thần; nguồn lực nội sinh và ngoại sinh, nói cách khác là nội lực và ngoại lực.

Trong bối cảnh hiện nay, Đảng ta đã xác định: “…phát huy tối đa nội lực, tranh thủ ngoại lực, trong đó, nguồn lực nội sinh, nhất là nguồn lực con người là quan trọng nhất”(3); “Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa, con người Việt Nam thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc”(4). Như vậy, nội lực được được xác định đóng vai trò quyết định, ngoại lực đóng vai trò quan trọng. Cùng với “dòng chảy chung” của thế giời, đồng thời xuất phát từ những giá trị riêng có của con người Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử; trên cơ sở lý luận và thực tiễn cách mạng, trong hệ thống các nguồn lực, bao gồm cả nội sinh và ngoại sinh, Đảng ta đã đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò, tầm quan trọng của nguồn lực con người; xác định con người vừa là trung tâm, chủ thể, vừa là mục tiêu của sự phát triển, đồng thời gắn nguồn lực con người với nguồn lực văn hóa.

 NGUỒN LỰC “GỐC” QUYẾT ĐỊNH CHẤT LƯỢNG CÁC NGUỒN LỰC NỘI SINH VÀ NGOẠI SINH

Trong thế giới hiện đại, khi nền kinh tế của nhân loại đang chuyển sang nền kinh tế tri thức và xu thế toàn cầu hóa đang diễn ra hết sức nhanh chóng thì vai trò quyết định của nguồn nhân lực đối với phát triển lại càng rõ nét hơn. Các lý thuyết tăng trưởng kinh tế chỉ ra rằng, một nền kinh tế muốn tăng trưởng nhanh và ở mức cao phải dựa trên ít nhất 3 trụ cột cơ bản là: áp dụng công nghệ mới, phát triển kết cấu hạ tầng hiện đại và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Trong đó, yếu tố và cũng là động lực quan trọng nhất của sự tăng trưởng kinh tế bền vững chính là nguồn lực con người, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao. Bởi vì, trong nền kinh tế toàn cầu hóa đầy biến động và cạnh tranh quyết liệt, ưu thế cạnh tranh luôn nghiêng về các quốc gia có nguồn nhân lực chất lượng cao. Do vậy, trong chiến lược phát triển, nhiều quốc gia xác định phát triển nguồn vốn nhân lực như là yếu tố cạnh tranh cơ bản, quan trọng nhất.

Là chủ thể sáng tạo, lưu giữ và nâng tầm văn hóa, vì thế, chỉ khi nào chất lượng nguồn nhân lực được phát huy tốt nhất thì văn hóa mới thực sự trở thành “sức mạnh mềm”, nguồn lực văn hóa mới thực sự là nguồn lực đặc biệt, là sức mạnh thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững theo hướng nhân văn, nhân bản.

Lịch sử hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc ta đã cho thấy, thời kỳ nào con người và văn hóa được coi trọng thì quốc gia hưng thịnh, toàn dân trên dưới đồng lòng, sẵn sàng đối đầu với mọi “sóng gió” và vượt qua mọi thử thách; ngược lại, khi văn hóa xuống cấp, bị coi nhẹ, con người không được đặt vào vị trí trung tâm của mọi quyết sách phát triển đất nước thì đất nước suy yếu, “bách gia trăm họ” rơi vào cảnh lầm than.

Xét cho cùng, thước đo sự phát triển văn hóa và nguồn lực văn hóa cũng chính là sự phát triển con người, nguồn lực con người. Sự hoàn thiện con người cần và chỉ có thể thực hiện được trong văn hóa và bằng văn hóa. Vì thế, quá trình xây dựng nền văn hóa và phát triển nguồn lực văn hóa Việt nam cũng chính là quá trình xây dựng và phát triền con người và nguồn lực con người Việt Nam, phát huy tối đa nhân tố con người, thực hiện chiến lược con người - khâu trung tâm của sự nghiệp xây dựng nền tảng tinh thần, tiềm lực văn hóa và chế độ xã hội chủ nghĩa. Điều đó cũng có nghĩa là, việc đưa ra các nhóm giải pháp riêng lẻ để phát huy nguồn lực con người và nguồn lực văn hóa chỉ mang tính tương đối. Bởi, trong các giải pháp để phát triển con người và nguồn nhân lực cũng bao hàm để nâng tầm văn hóa, phát triển nguồn lực văn hóa. Ngược lại, phát huy nguồn lực văn hóa cũng là để tạo những điều kiện và “chất xúc tác” quan trọng cho phát triển và hoàn thiện con người, phát huy nguồn nhân lực - nguồn lực “gốc” quyết định tới chất lượng các nguồn lực nội sinh và ngoại sinh khác trong quá trình hiện thực hóa mục tiêu phát triển đất nước theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng.

Theo đó, để thực hiện thành công định hướng: “Phát triển nguồn lực con người, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao” và “Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa, con người Việt Nam thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc”, trên cơ sở các nhóm giải pháp tổng thể, quan trọng đã được Đảng ta chỉ rõ, một số giải pháp cụ thể được các nhà hoạch định chính sách cũng như giới chuyên gia lưu ý là:

Hai là, cùng với đẩy mạnh tính thực tiễn trong các chính sách thu hút nguồn lực của người Việt Nam ở nước ngoài đóng góp tích cực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; cần thực hiện hiệu quả chiến lược nhân tài cho phát triển đất nước, kết hợp hài hòa đào tạo trong nước và ngoài nước; tối ưu hóa việc sử dụng, phát huy vai trò nhân tài trong nước trong môi trường đổi mới sáng tạo và sử dụng hiệu quả nhân tài từ nước ngoài.

Bốn là, xây dựng hệ thống chăm sóc sức khỏe, nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh; bảo đảm người dân được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe; thực hiện tốt chính sách về dinh dưỡng, an toàn thực phẩm; nâng cao tầm vóc của người Việt Nam. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống, chính sách, pháp luật bảo đảm an sinh xã hội và phúc lợi xã hội cho mọi người dân; thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội trong quá trình phát triển; bảo đảm mọi người dân không ai bị bỏ lại phía sau.